Alles over Pluto: Verken de eigenaardige dwergplaneet
Op 18 februari 2025 vieren we een jubileum: 95 jaar sinds de ontdekking van Pluto! Het werd beschouwd als de negende planeet van het zonnestelsel tot 2006, toen het werd gedegradeerd tot de status van dwergplaneet. Wat waren de redenen voor wetenschappers om dit te doen? Welke kenmerken maken Pluto uniek? In dit artikel zullen we in detail praten over dit intrigerende hemellichaam. Hoewel Pluto lastig te observeren is – zelfs door een telescoop – kun je gemakkelijk zijn positie aan de hemel volgen met Sky Tonight.
Inhoud
- Feiten over Pluto
- Wanneer werd Pluto ontdekt?
- Waarom is Pluto geen planeet?
- Hoe groot is Pluto?
- Hoe ziet Pluto eruit?
- De baan en rotatie van Pluto
- Hoe ver weg is Pluto?
- Waaruit bestaat Pluto?
- Pluto's manen
- Missies naar Pluto
- Astronomische evenementen met Pluto
- Veelgestelde vragen
- Alles over Pluto: conclusie
Feiten over Pluto
- Type: dwergplaneet
- Straal: 1188 km
- Massa: 1,30900 × 10^22 kg
- Aphelium: 7,37 miljard km
- Perihelium: 4,44 miljard km
- Gemiddelde afstand tot de aarde: 5,9 miljard km
- Oppervlaktetemperatuur: -226°C tot -240°C
- Lengte zonnedag: 6,3874 aardse dagen
- Siderische daglengte: 6.3873 aardse dagen
- Jaarlengte: 248 aardjaren
- Leeftijd: 4,46 tot 4,6 miljard jaar
- Genoemd naar: Romeinse god van de onderwereld
5 interessante feiten over Pluto
- Pluto is kleiner dan sommige manen – namelijk Ganymedes, Titan, Callisto, Io, Europa, Triton en de maan van de aarde.
- Pluto’s grootste maan Charon komt niet op en gaat niet onder aan de hemel van Pluto. Net zoals communicatiesatellieten in een geostationaire baan boven de aarde, draait Charon in een synchrone baan rond Pluto.
- Pluto heeft een ongebruikelijk excentrische baan: ondanks dat het een transneptunisch object is, staat het soms dichter bij de zon dan Neptunus.
- Pluto heeft soms een atmosfeer. Wanneer de dwergplaneet op zijn baan dichter bij de zon komt, begint het ijs op het oppervlak te dooien en vormt het een ijle atmosfeer.
- Pluto is geen planeet. In 2006 herclassificeerde de Internationale Astronomische Unie het als een "dwergplaneet". Deze verandering heeft een voortdurend kosmisch debat ontketend. Hoewel Pluto misschien geen volwaardige planeet meer is, heeft het zeker een grote plaats in de harten van mensen!
Wanneer werd Pluto ontdekt?
Pluto werd in 1930 door de Amerikaanse astronoom Clyde Tombaugh ontdekt in het Lowell Observatory. Deze mijlpaal in de astronomie was een van de vele die ons begrip van het heelal hebben gevormd. Om te zien hoe Pluto past in dit grotere verhaal, bekijk deze infographic over de geschiedenis van de astronomie.
In 1906 begon de oprichter van het observatorium aan een project om te zoeken naar wat hij Planeet X noemde: de hypothetische negende planeet van het zonnestelsel, die vermoedelijk de banen van Uranus en Neptunus beïnvloedde. In 1916 overleed Lowell, terwijl Planeet X nog steeds een mysterie was. De zoektocht naar de onontdekte planeet werd echter voortgezet, totdat Lowells opvolger Clyde Tombaugh op 18 februari 1930 eindelijk Pluto zag.
Waarom is Pluto geen planeet?
Toen Pluto werd ontdekt, werd het hemellichaam onmiddellijk geclassificeerd als planeet – de kleinste en verste planeet van het zonnestelsel. In de decennia daarna vonden astronomen echter veel andere met Pluto vergelijkbare objecten die verder lagen dan de baan van Neptunus. Sommige van deze objecten, zoals Eris, waren groot genoeg om ook als planeet beschouwd te worden. Om deze reden besloot de International Astronomical Union (IAU) in 2006 om de term 'planeet' opnieuw te definiëren en Pluto te degraderen tot de status van dwergplaneet.
Volgens de bijgewerkte definitie van de IAU wordt een hemellichaam als planeet beschouwd als het aan de volgende drie criteria voldoet:
- Het draait in een baan rond de zon;
- Het is groot genoeg om een ronde vorm gekregen te hebben door de zwaartekracht;
- Het heeft de omgeving rond de eigen baan schoongeveegd, of anders gezegd het heeft de dominante zwaartekracht binnen de zone van zijn eigen baan.
Hoewel Pluto om de zon draait en een ronde vorm heeft, is het niet het grootste object binnen zijn eigen baan. Dat komt doordat de baan van Pluto die van Neptunus doorkruist. Daarom wordt Pluto tegenwoordig als dwergplaneet geclassificeerd.
In ons uitgestrekte zonnestelsel vertegenwoordigen dwergplaneten een fascinerende categorie die de grenzen tussen planeten en kleinere hemellichamen vervaagt. Met Pluto voorop hebben deze intrigerende werelden unieke kenmerken en verhalen. Doe de quiz en test je kennis over dwergplaneten, van hun ontdekking tot hun kenmerkende eigenschappen.
Hoe groot is Pluto?
De grootte van Pluto is al sinds de ontdekking in 1930 onderwerp van discussie geweest. Wetenschappers hebben pas onlangs definitief vastgesteld hoe groot deze dwergplaneet is.
Pluto's grootte
Doordat Pluto erg ver van de aarde af staat, was er weinig zeker over dit hemellichaam totdat NASA’s New Horizons erlangs vloog in 2015. De ruimtesonde ontdekte dat Pluto een diameter heeft van 2370 kilometer. Ondanks de relatief bescheiden omvang, is Pluto het grootste bekende object in het zonnestelsel dat verder ligt dan de baan van Neptunus.
Hoe groot is Pluto vergeleken met de Aarde?
Pluto is meer dan vijf keer kleiner dan de aarde en bijna 1,5 keer zo klein als onze maan. Als je in de auto zou stappen om rond de evenaar van Pluto te rijden, zou de reis misschien maar vijf dagen duren!
Hoe ziet Pluto eruit?
Pluto's oppervlak
Pluto heeft nogal een divers terrein: op het oppervlak van de dwergplaneet liggen bergen, valleien, vlaktes en kraters. Bergen op Pluto bestaan uit waterijs en kunnen meer dan 3 kilometer hoog worden.
Een opmerkelijk kenmerk op het oppervlak van Pluto is een hartvormige regio die Tombaugh Regio heet (ter ere van Clyde Tombaugh, de ontdekker van Pluto). Het is een uitgestrekt ijsgebied rijk aan stikstof, koolstofmonoxide en methaanijs. De westelijke punt van het 'hart' heet Sputnik Planitia, is gladder dan het oostelijke deel en heeft geen kraters, wat erop wijst dat dit deel minder dan 10 miljoen jaar oud is.
Hoe ziet Pluto eruit wanneer waargenomen vanaf de Aarde?
Vanwege zijn grote afstand tot de zon is Pluto niet zichtbaar met het blote oog. Met een schijnbare magnitude van ongeveer 14.1 is de planeet vrij zwak in vergelijking met sterren en planeten die zonder optische hulp zichtbaar zijn. Zelfs met de beste amateurtelescopen lijkt Pluto slechts iets groter dan een ster, maar fijnere details zijn buiten het bereik van de meeste apparatuur.
De baan en rotatie van Pluto
Pluto heeft een ongebruikelijke baan vergeleken met de acht planeten van het zonnestelsel. Laten we eens van dichterbij bekijken hoe deze dwergplaneet rond de zon en om zijn eigen as draait.
Hoelang duurt een jaar op Pluto?
De omlooptijd van Pluto is zeer lang. De dwergplaneet doet er maar liefst 248 aardjaren over om een volledige baan rond de zon te beschrijven. Daarnaast ligt de baan van Pluto niet op hetzelfde vlak als de acht planeten: de baan staat in een schuine hoek van 17 graden. Verder is de baan van Pluto bijzonder elliptisch, wat betekent dat de dwergplaneet soms veel dichter bij de zon staat dan anders.
Hoelang duurt een dag op Pluto?
Pluto draait veel langzamer dan de aarde. Het duurt 6,4 aardse dagen (6 dagen, 9 uur en 36 minuten) voordat de dwergplaneet eenmaal rond zijn as gedraaid is. Net zoals Uranus draait Pluto op zijn zij: de rotatieas staat scheef in een hoek van ongeveer 120 graden.
Hoe ver weg is Pluto?
Pluto is een transneptunisch object, wat betekent dat het een baan heeft die verder ligt dan Neptunus. Dat wil zeggen dat Pluto verder van ons verwijderd is dan elke planeet in het zonnestelsel.
Hoe ver staat Pluto van de zon?
Gemiddeld staat Pluto 39,5 AE van de zon, wat gelijk is aan 5,9 miljard kilometer. Dat is bijna veertig keer verder van de zon dan de aarde. Pluto staat zo ver weg dat het licht van de zon, dat 300.000 kilometer per seconde aflegt, er meer dan vijf uur over doet om de dwergplaneet te bereiken.
Hoe ver is Pluto vanaf de aarde?
Door de zeer elliptische baan van Pluto varieert de afstand tot de aarde naarmate het hemellichaam door de ruimte beweegt. Op zijn verst ligt Pluto 7,5 miljard kilometer weg van onze planeet. Wanneer de twee hemellichamen het dichtst bij elkaar staan, liggen ze met een afstand van 4,28 miljard uit elkaar.
Hoe lang zou het duren om naar Pluto te gaan?
Laten we een voorbeeld bekijken om deze vraag te beantwoorden. NASA’s ruimtevaartuig New Horizons werd in 2006 gelanceerd richting Pluto. Toentertijd was dit het snelste ruimtetuig dat ooit gelanceerd was, bewegend met een snelheid van 58.536 kilometer per uur. Toen New Horizons in 2007 langs Jupiter vloog, kreeg het een zetje van de zwaartekracht van deze gasreus. Geholpen door de zwaartekracht nam de snelheid van het ruimtetuig toe tot 83.000 kilometer per uur en werd de reis naar Pluto drie jaar korter. In totaal deed New Horizons er negen jaar, vijf maanden en vijfentwintig dagen over om de dwergplaneet te bereiken.
Waaruit bestaat Pluto?
In tegenstelling tot de naburige buitenste planeten is Pluto geen gas- of ijsreus. Het is een klein rotsachtig lichaam dat vergelijkbaar is met de aarde.
Vorming van Pluto
Pluto hoort bij de Kuipergordel, een donutvormig gebied dat verder dan de baan van Neptunus ligt met duizenden kleine ijzige hemellichamen. Deze lichamen (die Kuipergordelobjecten, transneptunische objecten of plutoïden worden genoemd) zijn overblijfselen uit de tijd dat het zonnestelsel gevormd werd, ongeveer 4,5 miljard jaar geleden.
Pluto's structuur
Net zoals andere objecten in de Kuipergordel bestaat Pluto voornamelijk uit ijs en rotsen: het heeft een rotsachtige kern, omringd door een mantel van waterijs. Mogelijk is er een vloeibare wateroceaan tussen de kern en de mantel.
Pluto's manen
Ondanks dat het maar een klein hemellichaam is, heeft Pluto meerdere manen die verschillen in grootte, vorm en rotatiepatronen.
Hoeveel manen heeft Pluto?
Pluto heeft vijf bekende natuurlijke satellieten: Charon, Nix, Hydra, Kerberos en Styx. Deze satellieten zijn mogelijk miljarden jaren geleden gevormd toen Pluto in botsing kwam met een ander object uit de Kuipergordel.
Wat is de grootste maan van Pluto?
De grootste maan van Pluto heet Charon. Dit ronde hemellichaam met een diameter van 1200 kilometer is bijna half zo groot als de dwergplaneet. Dat maakt Charon de grootste bekende satelliet in verhouding tot zijn planeet in het zonnestelsel. Omdat Charon zo groot is, refereren sommige astronomen zelfs aan Pluto en Charon als een dubbele dwergplaneet of een binair systeem.
Net zoals wij en onze maan hebben Charon en zijn partner door de getijdenwerking een synchrone rotatie: Charon doet er net zo lang over om rond Pluto te draaien als de tijd die Pluto nodig heeft om een rotatie te voltooien. Daarom is altijd slechts een kant van Charon zichtbaar voor Pluto.
De andere vier manen zijn veel kleiner dan Charon en hebben een onregelmatige vorm. In tegenstelling tot veel andere natuurlijke satellieten in het zonnestelsel, hebben ze geen door de getijdenwerking veroorzaakte synchronisatie met het lichaam waar ze omheen draaien. Nix, Hydra, Kerberos en Styx draaien allemaal chaotisch en ontzettend snel en laten verschillende kanten aan Pluto zien.
Missies naar Pluto
NASA’s New Horizons is vooralsnog het enige ruimtetuig dat ooit langs Pluto gevlogen is. Het werd gelanceerd in 2006 en bereikte Pluto in 2015. Bij de dichtste nadering passeerde New Horizons op niet meer dan 12.500 kilometer van Pluto. De ruimtesonde legde beelden in hoge resolutie vast van de dwergplaneet en zijn grootste maan Charon; de sonde bestudeerde ook de atmosfeer en het oppervlak van beide hemellichamen.
Na de vlucht langs Pluto vervolgde New Horizons zijn reis door de ruimte. In 2019 naderde het ruimtetuig een samengevoegd object, Arrokoth, en maakte het beelden van diverse andere Kuipergordelobjecten. New Horizons is nu 50 AE van ons verwijderd, dat is bijna 7,5 miljard kilometer. Dit ruimtetuig is slechts het vijfde dat zo ver van de aarde af is gekomen, de andere vier waren Pioneer 10, Pioneer 11, Voyager 1 en Voyager 2.
Astronomische evenementen met Pluto
Pluto is niet gemakkelijk te observeren: zelfs door een telescoop lijkt het op een klein stipje, net iets groter dan een ster. Echter, met de astronomische app Sky Tonight, kun je door de nachthemel navigeren en lastig te vinden objecten zoals Pluto lokaliseren. Tik op het vergrootglasicoon in het onderste deel van het hoofdscherm, voer de naam van de planeet in in het zoekveld en tik op het blauwe doelicoon tegenover het corresponderende resultaat. Een snelle tip: Pluto is het beste zichtbaar bij oppositie, wanneer het het helderst is en de meeste tijd in de nachthemel doorbrengt.
25 juli 2025: Pluto in oppositie
Op 25 juli 2025 om 06:24 GMT zal Pluto oppositie bereiken en in de beste positie zijn om vanaf de Aarde te worden waargenomen. De dwergplaneet zal tegenover de zon aan de hemel staan, wat betekent dat het volledig verlicht wordt door het zonlicht en het grootste deel van de nacht aan de hemel zal blijven. Met een magnitude van 14.4, zal het alleen zichtbaar zijn door een telescoop.
23 januari 2026: Pluto in zonconjunctie
Op 23 januari 2026 om 10:20 GMT zal Pluto zonconjunctie bereiken, waarbij het dicht bij de zon in de hemel staat met een schijnbare afstand van 3°47'. Gedurende enkele weken zal deze nabijheid ervoor zorgen dat Pluto te dicht bij de zon staat om zichtbaar te zijn. Echter, het zal geleidelijk weer verschijnen in de ochtendlucht naarmate de dagen verstrijken. Vermijd het observeren van Pluto terwijl het dicht bij de zon staat: dit kan leiden tot permanente blindheid.
27 juli 2026: Pluto in oppositie
Op 27 juli 2026 om 06:48 GMT zal Pluto oppositie bereiken en in de beste positie zijn om vanaf de Aarde te worden waargenomen. De dwergplaneet zal tegenover de zon aan de hemel staan, wat betekent dat het volledig verlicht wordt door het zonlicht en het grootste deel van de nacht aan de hemel zal blijven. Met een magnitude van 14.4, zal het alleen zichtbaar zijn door een telescoop.
25 januari 2027: Pluto in zonconjunctie
Op 25 januari 2027 om 07:55 GMT zal Pluto zonconjunctie bereiken, waarbij het dicht bij de zon in de hemel staat met een schijnbare afstand van 4°16'. Gedurende enkele weken zal deze nabijheid ervoor zorgen dat Pluto te dicht bij de zon staat om zichtbaar te zijn. Echter, het zal geleidelijk weer verschijnen in de ochtendlucht naarmate de dagen verstrijken. Vermijd het observeren van Pluto terwijl het dicht bij de zon staat: dit kan leiden tot permanente blindheid.
7 maart 2027: Pluto in de buurt van Venus
Op 7 maart om 15:13 GMT zullen Venus en de dwergplaneet Pluto dezelfde rechte klimming delen, wat betekent dat ze dicht bij elkaar in de hemel zullen verschijnen. Venus (mag -4.1) zal op een afstand van 4°53' van Pluto (mag 14.6) passeren. Beide objecten bevinden zich in het sterrenbeeld Steenbok.
Veelgestelde vragen
Wat voor kleur heeft Pluto?
Het oppervlak van Pluto heeft diverse kleuren, waaronder stukken wit, geel en zelfs diep rood. Het grootste deel van Pluto is echter lichtbruin.
Hoe ziet de zon eruit vanaf Pluto?
Doordat Pluto erg ver weg is, zou de zon eruitzien als een heldere stip aan de hemel van Pluto. Hoewel de zon op Pluto ongeveer 1000 keer zwakker dan op aarde te zien zou zijn, zou de zon wel uitzonderlijk helder zijn: 150 tot 450 keer het licht van de volle maan op aarde!
Kun je Pluto vanaf de aarde zien?
Zelfs op zijn helderst is Pluto niet met het blote oog te zien vanaf aarde. Om Pluto te observeren heb je een telescoop met een diafragma van minstens 20 centimeter nodig.
Heeft Pluto ringen?
Ondanks dat ze relatief klein zijn, zijn er dwergplaneten waarvan we weten dat ze ringen hebben: om Haumea loopt bijvoorbeeld een ring. Astronomen hebben echter nog geen ringstelsel gevonden rond Pluto.
Hoe koud is Pluto?
Pluto is een van de koudste plaatsen in het zonnestelsel. De temperatuur op de dwergplaneet loopt uiteen van −226 °C tot −240 °C. Ter vergelijking, de koudste temperatuur die ooit op aarde gemeten is (op Antarctica) is 'slechts' −89,2 °C.
Is Pluto weer een planeet?
Het feit dat Pluto in 2006 geherclassificeerd is als dwerg veroorzaakt nog steeds veel discussie in wetenschappelijke kringen. Dr. Alan Stern, een planeetwetenschapper die de leider is van NASA’s New Horizons-missie, vindt bijvoorbeeld dat de International Astronomical Union een overhaaste en verkeerde beslissing genomen heeft. Volgens dr. Stern is de definitie van een planeet die de IAU heeft opgesteld slecht verwoord en niet goed wetenschappelijk onderbouwd. Desalniettemin blijft Pluto vooralsnog een dwergplaneet, net als Eris, Ceres, Haumea en Makemake.
Alles over Pluto: conclusie
Pluto is een dwergplaneet gelegen voorbij de baan van Neptunus. Vanwege zijn kleine formaat en grote afstand van de zon is Pluto moeilijk te observeren, en verschijnt als een vaag stipje zelfs door krachtige telescopen. Pluto heeft misschien zijn status als negende planeet verloren, maar zijn unieke kenmerken en boeiende mysteries blijven onze nieuwsgierigheid over het heelal prikkelen. Om Pluto en andere hemelse wonderen te verkennen, zorg ervoor dat je de astronomische app Sky Tonight installeert, die je sterrenkijkervaring kan verbeteren en realtime informatie over de nachthemel biedt!
