Wat is Elongatie in de Astronomie: Vind de Beste Tijd om Planeten te Observeren
De grootste elongatie is niet alleen een ingewikkelde astronomische term – het is je beste kans om Mercurius of Venus aan de hemel te zien! Mercurius bereikt zijn volgende grootste elongatie op 7 december, dus mis deze gelegenheid niet. Laat de app Sky Tonight je naar de perfecte kijktijden leiden: download hem nu en verken de nachtelijke hemel als nooit tevoren! Lees daarnaast ons artikel over elongatie en ontdek de hemelmechanica achter deze verschijnselen.
Inhoud
- Wat is elongatie?
- Configuraties van superieure en inferieure planeten
- Elongatie en fasen van planeten
- Elongatie begrijpen: samenvattend
Wat is elongatie?
In de astronomie is elongatie de hoekafstand tussen een planeet (of ander hemellichaam van het zonnestelsel) en de zon, zoals gezien vanaf de aarde. Elongaties worden gemeten in graden. Wanneer we zeggen dat een object een elongatie van 90 graden heeft, betekent dit dat het zich 90 graden van de zon bevindt zoals waargenomen vanaf de aarde.
Als het helderste object aan de hemel kan de zon elk andere ster of planeet overschaduwen. Door de positie van de zon te kennen, kun je het beste moment voor observaties kiezen (wanneer het object dat je wilt zien het verst van de zon af staat). Laten we eens kijken naar wat elongatie is, aan de hand van de planeten van het zonnestelsel.
Configuraties van superieure en inferieure planeten
De superieure planeten (planeten die verder van de zon af zijn dan de aarde), waaronder Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus, kunnen elke elongatiewaarde van 0 tot 180 graden bereiken. Voor de inferieure planeten (planeten die dichter bij de zon staan dan de aarde), waaronder Mercurius en Venus, is de maximale elongatie ongeveer 28 graden voor Mercurius en ongeveer 48 graden voor Venus. Sommige elongatiewaarden hebben specifieke namen. Laten we ze doornemen.
Conjunctie
Zonconjunctie is een hemelse configuratie waarbij het object een elongatie van 0 graden heeft, wat betekent dat het zich op dezelfde hemellengte als de zon bevindt, dicht bij deze in de hemel verschijnend. Deze uitlijning resulteert in het object dat door zonlicht wordt verduisterd, waardoor het onmogelijk is om het direct te observeren. Zowel superieure als inferieure planeten kunnen zonconjunctie bereiken.
De termen "inferieure zonconjunctie" en "superieure zonconjunctie" worden specifiek gebruikt voor Mercurius en Venus. Bij een inferieure zonconjunctie bevindt de planeet zich tussen de aarde en de zon. Bij een superieure zonconjunctie passeert de planeet achter de zon vanuit het gezichtspunt van de aarde.
Kwadratuur
Kwadratuur is een positie waarbij de zon, de aarde en het object een rechte hoek vormen. Als gevolg heeft het object een elongatie van 90°. Dit betekent dat wanneer de zon ondergaat, de planeet zijn hoogste punt in de hemel bereikt. Een goed voorbeeld van kwadratuur is de Eerste Kwartier Maan, omdat deze fase optreedt wanneer de maan een hoek van 90 graden ten opzichte van de zon heeft. Kwadratuur is alleen mogelijk voor de superieure planeten.
Oppositie
Oppositie is een hemelse uitlijning waarbij het object een elongatie van 180 graden heeft, wat de grootste elongatie voor de superieure planeten is. Tijdens oppositie liggen het object en de zon aan tegenovergestelde zijden van de aarde, waardoor het object volledig verlicht wordt door zonlicht en de hele nacht zichtbaar is. Oppositie wordt beschouwd als het beste moment om een hemellichaam te observeren. In het gewijde artikel hebben we een lijst van hemellichamen – planeten, dwergplaneten en asteroïden – die binnenkort oppositie zullen bereiken.
Grootste elongatie van Mercurius en Venus: komende gebeurtenissen in 2025-2026
De binnenplaneten, Venus en Mercurius, kunnen niet in kwadratuur of oppositie staan, omdat ze altijd tussen de Aarde en de Zon blijven. De maximale elongatie is ongeveer 28 graden voor Mercurius en 48 graden voor Venus. Bij de grootste elongatie staan ze het verst van de Zon aan de hemel, waardoor waarnemers de beste kans krijgen om de planeten te zien. Bij de grootste oostelijke elongatie zijn Mercurius en Venus ’s avonds zichtbaar. Bij de grootste westelijke elongatie verschijnen ze ’s ochtends aan de hemel. Hier vind je een overzicht van de komende grootste elongaties van Venus en Mercurius.
7 december 2025: Mercurius bij grootste westelijke elongatie
Op 7 december, om 20:59 GMT, staat Mercurius (mag -0,5) 20°42′ ten westen van de Zon aan de hemel. De planeet is vóór zonsopkomst te zien in het sterrenbeeld Weegschaal.
Voor waarnemers op het noordelijk halfrond is dit de beste ochtendlijke verschijning van Mercurius! Begin december maakt de steile stand van de ecliptica ten opzichte van de horizon het mogelijk dat Mercurius hoger aan de hemel klimt vóór de dageraad, waardoor hij gemakkelijker te vinden is. Op het zuidelijk halfrond blijft Mercurius lager in de ochtendschemering, maar hij staat nog steeds verder van de zonneschijn dan bij veel andere verschijningen – het loont dus zeker de moeite om te kijken.
19 februari 2026: Mercurius bij grootste oostelijke elongatie
Op 19 februari, om 16:59 GMT, staat Mercurius (mag -0,4) 18°07′ ten oosten van de Zon. De planeet is na zonsondergang zichtbaar in het sterrenbeeld Waterman.
Als extraatje komen een smalle wassende Maan, Venus en Saturnus samen in hetzelfde deel van de hemel. De Maan is slechts voor 5% verlicht en kan moeilijk te zien zijn, vooral wanneer zij laag boven de horizon staat, maar Venus (mag -3,9) en Saturnus (mag 1,1) zijn gemakkelijk met het blote oog te zien. Het is een prachtige kans om de Maan en drie planeten dicht bij elkaar in een klein stukje hemel vast te leggen!
4 april 2026: Mercurius bij grootste westelijke elongatie
Op 4 april, om 01:16 GMT, staat Mercurius (mag 0,3) 27°49′ ten westen van de Zon. De planeet is vóór zonsopkomst zichtbaar in het sterrenbeeld Waterman. Dit is de grootste elongatie van Mercurius in 2026, dus mis je kans niet om deze moeilijk waarneembare planeet te zien!
Twee andere planeten, Mars (mag 1,2) en Saturnus (mag 0,9), komen in de buurt van Mercurius op. Deze planeten zijn normaal helder genoeg om zonder optische hulpmiddelen te zien, maar deze keer staan ze zo dicht bij de opkomende Zon dat ze verdrinken in haar schittering.
Elongatie en fasen van planeten
Net als de Maan hebben planeten fasen. Hoewel in de ruimte altijd de helft van een planeet verlicht is door de Zon, verandert het deel van de verlichte kant dat we vanaf de Aarde kunnen zien afhankelijk van de elongatie van de planeet. Deze fasen kunnen worden waargenomen met een telescoop, en Venus, de helderste planeet, kan zelfs zijn fasen tonen wanneer bekeken door een verrekijker.
Fasen van de inferieure planeten
Zoals te zien is op de afbeelding hierboven, doorlopen inferieure planeten een volledige cyclus van fasen: van nieuwe fase bij inferieure conjunctie tot kwartfases bij grootste elongaties en volle fase bij superieure conjunctie. Echter, het observeren van de volle en nieuwe fasen is uiterst uitdagend omdat tijdens deze fasen de planeten verloren gaan in de schittering van de Zon. Daarom varieert het percentage van de schijfverlichting die typisch kan worden waargenomen van ongeveer 10 tot 90%.
Fasen van de superieure planeten
Superieure planeten vertonen geen volledig bereik van fasen, maar alleen subtiele overgangen tussen gibbous- en volle fasen. Ze verschijnen volledig verlicht tijdens opposities, wat het beste moment is om ze te observeren.
Elongatie begrijpen: samenvattend
Elongatie is de hoekafstand tussen een planeet (of een ander hemellichaam van het zonnestelsel) en de Zon aan de hemel. Het wordt gemeten in graden. Planetaire fasen en zichtbaarheid zijn afhankelijk van elongatie, wat vooral merkbaar is bij inferieure planeten (Venus en Mercurius). Wilt u weten wanneer Venus of Mercurius opkomt op uw locatie? Gebruik de gratis app Sky Tonight. Om de beste momenten te vinden voor het observeren van de superieure planeten, bekijk ons artikel over oppositie in de astronomie.
