Wat is Saturnus: Planeet met Ringen, Manen en Meer
Saturnus, versierd met prachtige heldere ringen, wordt soms ook wel "de parel van het zonnestelsel" genoemd. In het artikel van vandaag vertellen we je meer over deze verbazingwekkende gasreus.
Inhoud
- Feiten over de planeet Saturnus
- Hoe groot is Saturnus?
- De baan en rotatie van Saturnus
- Hoe ver is Saturnus?
- Waaruit bestaat Saturnus?
- De manen van Saturnus
- Ringen van Saturnus
- Missies naar Saturnus
- Hoe ziet Saturnus eruit vanaf de Aarde?
- Waar is Saturnus vanavond?
- Aankomende gebeurtenissen
- F.A.Q.
- Wist je dat?
- Conclusie
Feiten over de planeet Saturnus
- Type planeet: gasreus
- Straal: 58.232 km
- Massa: 5,6834×10^26 kg
- Aphelium: 1,51 miljard km
- Perihelium: 1,35 miljard km
- Gemiddelde afstand tot de aarde: 1,4 miljard km
- Oppervlaktetemperatuur: −185°C tot −122°C
- Lengte van een zonnedag: 10 u 32 m
- Siderische daglengte: 10 u 33 m
- Jaarlengte: 29,4571 aardjaren
- Leeftijd: 4,503 miljard jaar
- Vernoemd naar: Romeinse god van de landbouw
Hoe groot is Saturnus?
Net zoals Jupiter, Uranus en Neptunus wordt Saturnus beschouwd als een reuzenplaneet. Laten we samen wat opmerkelijke details verkennen van deze verbazingwekkende planeet.
Grootte van Saturnus
Met een straal van 58.232 kilometer is Saturnus de op een na grootste planeet in ons zonnestelsel. Alleen de andere gasreus, Jupiter, is groter. Als je een reis rond de evenaar van de planeet zou willen maken, moet je een afstand afleggen van maar liefst 365.882 kilometer!
Hoe vaak past de aarde in Saturnus?
De straal van Saturnus is ongeveer 9,5 keer zo groot als die van onze planeet. Bovendien is de gasreus ongeveer 95 keer zo zwaar. Om te verduidelijken hoe groot Saturnus nou echt is, kunnen we zeggen dat de aarde ongeveer 764 keer in deze geringde planeet past.
De baan en rotatie van Saturnus
Elke planeet in het zonnestelsel heeft een bepaalde tijd nodig om één volledige baan rond de zon af te leggen en om één keer volledig om zijn as te draaien. Hier op aarde duurt dit respectievelijk 365,25 dagen en 24 uur, maar op Saturnus is alles anders.
Hoe lang duurt een dag op Saturnus?
Saturnus heeft de op een na kortste dag in het zonnestelsel: het duurt slechts 10 uur 32 minuten voordat Saturnus eenmaal rondgedraaid is. Alleen Jupiter heeft een snellere rotatie. Door de hoge snelheid waarmee de planeet draait, is Saturnus bol bij de evenaar en platter bij de polen.
Hoelang duurt een jaar op Saturnus?
Net zoals Jupiter draait Saturnus erg snel om zijn as, maar duurt het een stuk langer om een baan om de zon af te leggen. De snelheid waarmee Saturnus om de zon draait is aanzienlijk traag. Eén enkel jaar op de planeet duurt 29,4571 aardjaren of 10.759 aarddagen.
Hoe ver is Saturnus?
Saturnus is de zesde planeet vanaf de zon. De planeet ligt op miljarden kilometers afstand van de zon en de aarde.
Hoe ver staat Saturnus van de zon?
De geringde planeet draait op een afstand van circa 9,5 AE rond de zon, oftewel 9,5 keer de afstand tussen de aarde en onze ster. Deze afstand is gelijk aan 1,486 miljard kilometer.
Hoe ver is Saturnus vanaf de aarde?
Doordat Saturnus en de aarde door de ruimte bewegen, varieert de afstand tussen de twee voortdurend. Als de twee hemellichamen het dichtst bij elkaar in de buurt staan, liggen ze ongeveer 1,195 miljard kilometer uit elkaar. Als de planeet en de gasreus het verst uit elkaar staan, is de afstand ongeveer 1,66 miljard kilometer.
Hoe lang duurt het om Saturnus te bereiken?
Er zijn twee factoren van invloed op de lengte van een reis naar Saturnus: de route die voor de missie wordt geselecteerd en de snelheid van het ruimtevaartuig. Zo deed de Voyager 1-missie er bijvoorbeeld 3 jaar en 2 maanden over om aan te komen, terwijl de ruimtesonde Cassini-Huygens er 6 jaar en 9 maanden over deed.
Waaruit bestaat Saturnus?
Opmerkelijk genoeg bestaat de gasreus hoofdzakelijk uit dezelfde componenten als de zon, maar de planeet beschikt niet over de benodigde massa voor kernfusie, het proces waarmee een ster werkt.
Ontstaan van Saturnus
Net zoals de rest van de planeten in het zonnestelsel is Saturnus ontstaan uit de zonnenevel. Circa 4,5 miljard jaar geleden trok de zwaartekracht gas en stof aan, waardoor Saturnus ontstond. Ongeveer 4 miljard jaar geleden kreeg de planeet zijn huidige vaste plek als zesde planeet vanaf de zon.
Structuur van Saturnus
Saturnus is een gasreus die bijna volledig bestaat uit waterstof en helium. In het midden van de planeet bevindt zich een dichte metalen kern. Om de kern heen zit vloeibare metallische waterstof en een laag vloeibare waterstof; deze laatste wordt geleidelijk omgezet in gas. De buitenste gaslaag van Saturnus is 1.000 kilometer dik.
Oppervlakte van Saturnus
Saturnus heeft geen vast oppervlak: als je zou proberen op het oppervlak van Saturnus te lopen, zou je door de buitenste laag zakken en zou je hoge temperaturen en druk merken. Het oppervlak van de planeet bestaat voornamelijk uit kolkende gassen.
De manen van Saturnus
Saturnus heeft Jupiter ingehaald als planeet met de meeste manen in 2019, toen onderzoekers in de VS 20 nieuwe satellieten ontdekten die rond de planeet draaien. De natuurlijke satellieten van Saturnus zijn talrijk en divers: de geringde planeet en zijn manen doen denken aan een miniatuurversie van het zonnestelsel. Volgens NASA heeft Saturnus 146 manen.
Titan: Saturnus' grootste maan
Met een straal van 2.574 kilometer is Titan de grootste natuurlijke satelliet van Saturnus en de op een na grootste in het zonnestelsel, na Jupiters maan Ganymedes. De maan is zelfs groter dan de planeet Mercurius! 96% van de massa die rond Saturnus draait, wordt gevormd door Titan.
Titan is een uitzonderlijk hemellichaam: het is de enige maan in het hele zonnestelsel met een dichte atmosfeer die vergelijkbaar is met die van de aarde en de enige plaats, naast de aarde, met vloeistoffen aan het oppervlak. Doordat de oppervlaktetemperatuur echter erg koud is, is er geen vloeibaar water aan het oppervlak van Titan; de temperatuur is echter wel hoog genoeg voor vloeibaar methaan en ethaan. Bovendien is er bewijs gevonden voor een wateroceaan onder het oppervlak; de omstandigheden in deze oceaan zijn mogelijk geschikt voor leven.
Overdag is de lucht op Titan wazig oranje. Saturnus is door de waas heen te zien vanaf de kant van Titan die permanent naar de geringde planeet toegekeerd is. Vanaf het oppervlak van Titan lijkt Saturnus ongeveer 11 keer groter in de lucht dan de maan vanaf aarde. Een artist impression kan ons helpen visualiseren hoe het uitzicht op Saturnus vanaf Titan eruitziet.
Enceladus: ijzige oceaanmaan
Enceladus is bedekt met schoon, vers ijs, waardoor het een van de meest reflecterende objecten in het zonnestelsel is. Het is ook de belangrijkste bron van materiaal voor Saturnus' E-ring. Het materiaal ontsnapt uit Enceladus via geiserachtige stralen nabij de zuidpool van de maan. Het bestaat uit waterdamp, moleculaire waterstof, andere vluchtige stoffen en vast materiaal, waaronder natriumchloridekristallen en ijsdeeltjes.
Bovendien heeft de maan een zoutwateroceaan onder het ijs, wat een mogelijke habitat voor leven zou kunnen zijn. Het is nog niet bewezen door ruimtemissies, maar de wiskundige studies tonen aan dat de omstandigheden in de oceaan van Enceladus vergelijkbaar kunnen zijn met die in de diepste, donkerste delen van de oceanen op Aarde, die microben ondersteunen.
Mimas: de kleinste en binnenste van Saturnus' grote manen
Met een straal van minder dan 198 km, is Mimas niet rond geworden ronde vorm. Dus het is een kleine ovoïde, bijna geheel gemaakt van waterijs, als een ruwe ruimtesneeuwbal. Mimas heeft een grote inslagkrater genaamd Herschel, vernoemd naar de ontdekker van de maan. De krater beslaat 130 kilometer van de maan, waardoor hij eruit ziet als de Death Star uit Star Wars.
Ringen van Saturnus
Saturnus is het meest bekend om zijn grote en opvallende stelsel van bevroren ringen. De planeet heeft 7 hoofdringen, die op hun beurt bestaan uit duizenden kleine ringen. De ringen van Saturnus strekken zich uit tot 282.000 kilometer afstand van de planeet. Ze liggen relatief dicht bij elkaar, maar er zitten spleten in het ringenstelsel van Saturnus: van deze spleten is de Cassinischeiding, die 4700 kilometer breed is, het duidelijkst te zien.
Waarom heeft Saturnus ringen?
Er zijn verschillende theorieën over de herkomst van de ringen van Saturnus. Sommige astronomen geloven dat ze bestaan uit stukken kometen, asteroïden en zelfs manen die uit elkaar zijn gescheurd en door de krachtige zwaartekracht van de planeet werden meegevoerd. Anderen veronderstellen dat de ringen overblijfselen zijn van het nevelmateriaal waaruit Saturnus ontstaan is.
Waaruit bestaan de ringen van Saturnus?
De ringen van Saturnus bestaan hoofdzakelijk uit miljarden waterijsdeeltjes met sporen van rotsachtig materiaal. De grootte van de deeltjes varieert, van de grootte van een zandkorrel tot klompen die zo groot als een huis zijn. Sommige zijn zelfs zo groot als een berg!
Waarom zijn de ringen van Saturnus zo helder? Waarschijnlijk omdat ze relatief massief zijn en bestaan uit reflecterend materiaal (waterijs), waardoor ze doeltreffend zonlicht weerkaatsen. Bovendien veronderstellen wetenschappers dat de ringen naar verhouding nog jong zijn en daardoor nog niet stoffig zijn geworden.
Wat voor kleur hebben de ringen van Saturnus?
De ringen hebben overwegend geelbruine of zandkleuren, maar er zijn nog meer kleurvariaties te onderscheiden. Doordat de ringen van Saturnus hoofdzakelijk uit waterijs bestaan (puur ijs is wit), kunnen er andere kleuren ontstaan als gevolg van verontreiniging door materialen zoals rotsen of koolstofverbindingen.
Missies naar Saturnus
Saturnus is een vrij zeldzame bestemming voor ruimtemissies. Het eerste ruimtevaartuig dat de geringde planeet bezocht was NASA's Pioneer 11, dat gelanceerd werd in 1973. Het ruimtevaartuig legde in lage resolutie beelden vast van Saturnus en ontdekte de dunne F-ring. In 1977 lanceerde NASA nog twee missies, Voyager 1 en Voyager 2, die wetenschappers waardevolle informatie verschaften over Saturnus, zijn manen en ringen, plus duizenden beelden in hoge resolutie. De twee ruimtevaartuigen zijn nog steeds bezig aan hun lange reis: ze verkennen nu de interstellaire ruimte, waar nog nooit eerder iets van aarde geweest is.
Gelanceerd in 1997 was Cassini–Huygens de vierde ruimtemissie om een bezoek te brengen aan Saturnus en de eerste die in een baan om de planeet ging. De missie omvatte NASA's ruimtesonde Cassini en ESA's maanlander Huygens, het eerste door de mens gemaakte object dat het oppervlak van Titan bereikte en dat een landing uitvoerde in de buitenste regionen van ons zonnestelsel. De missie eindigde in 2017, toen de sonde maar liefst 293 banen rond de planeet voltooid had.
In 2027 zal er nog een missie naar Saturnus worden gelanceerd. NASA's Dragonfly-missie zal in 2036 aankomen op Titan om deze maan te verkennen en te onderzoeken of de maan bewoonbaar is.
Hoe ziet Saturnus eruit vanaf de Aarde?
Van de vijf planeten die vanaf de aarde met het blote oog te zien zijn, ligt Saturnus het verst van ons af (de andere vier zijn Mercurius, Venus, Mars en Jupiter). Saturnus straalt als een gemiddeld heldere, gouden 'ster'. Met een gewone verrekijker zie je de planeet als een gouden ovaal. De beroemde ringen en verbluffende manen van de planeet zijn echter alleen met een telescoop te zien.
Het beste moment om Saturnus te observeren is wanneer de planeet in oppositie staat en de planeet op zijn helderst en grootst te zien is vanaf de aarde.
En wat als we je vertellen dat Saturnus er veel uitziet als een theepot? Bekijk onze gekke ruimtevoedselquiz, waar heerlijke voedingsmiddelen hemellichamen voorstellen.
Waar is Saturnus vanavond?
De astronomische apps Star Walk 2 en Sky Tonight helpen je om Saturnus aan de hemel boven je te vinden en de beste kijktijd voor jouw locatie te bepalen.
Hoe zie je Saturnus met Star Walk 2?
Je kunt Saturnus vinden met Star Walk 2 in een paar stappen:
- Tik op het vergrootglas in de linkerbenedenhoek van het hoofdscherm.
- Typ "Saturnus" in de zoekbalk en je ziet de planeet in de zoekresultaten. Als de naam van de planeet wit is, staat hij momenteel aan de hemel. Als hij grijs is, is de planeet nog niet zichtbaar aan jouw hemel. Je ziet de opkomst- en ondergangstijden van de planeet onder zijn naam.
- Tik op de planeet en volg de witte pijl totdat je Saturnus op het scherm ziet. De planeet aan de echte hemel boven je bevindt zich in dezelfde richting als de app toont.
Hoe zie je Saturnus met Sky Tonight?
Gebruik de zoekfunctie in de Sky Tonight app om Saturnus te vinden en er meer over te weten te komen:
- Tik op het vergrootglas-icoon in de linkerbenedenhoek van het hoofdscherm.
- Typ "Saturnus" in de zoekbalk en je ziet de planeet in de zoekresultaten.
- Tik op het overeenkomende resultaat om meer te weten te komen over de planeet in de Info, Figuren en Evenementen secties.
- Tik op de doelknop in de rechterbenedenhoek van het scherm. De app toont je de locatie van de planeet op de sterrenkaart.
- Tik op de kompasknop in de rechterbenedenhoek van het scherm. De sterrenkaart van de app komt overeen met de hemel op jouw locatie in real-time. Volg de witte pijl totdat je Saturnus op het scherm ziet. De planeet aan de echte hemel bevindt zich in de richting die de app je toont.
Aankomende gebeurtenissen
Hier zijn de komende astronomische evenementen met Saturnus. Meer astronomische evenementen vind je in de Sky Tonight kalender: start gewoon de app en tik op het kalendericoon onderaan het scherm om de sterrenkijk evenementen van elke dag te vinden.
10 april: Mars-Saturnus
Op 10 april, om 18:46 GMT, zal Mars (mag 1,2) 0°24' van Saturnus (mag 1,1) passeren in het sterrenbeeld Waterman. Beide planeten zullen met het blote oog zichtbaar zijn. Waarnemers in het zuidelijk halfrond zullen de planeten hoog boven de oostelijke horizon kunnen zien in de ochtend. In het noordelijk halfrond zal het zicht slechter zijn, omdat de planeten dichter bij de oostelijke horizon zullen zijn, net voor zonsopkomst oprijzend.
20 april: Saturnus in een planetaire uitlijning
Op de ochtend van 20 april zal er een planetaire uitlijning met Saturnus plaatsvinden. Vijf planeten – Mars, Saturnus, Neptunus, Venus, Mercurius, Jupiter en Uranus – zullen zich op één lijn in de hemel bevinden. Je hebt een verrekijker nodig om Neptunus en Uranus te zien, maar je zou de andere planeten met het blote oog kunnen spotten. Bekijk ons toegewijde artikel voor tips over het observeren van de planetaire uitlijning en de wetenschap achter deze hemelse gebeurtenis.
3 mei: Saturnus naast de Maan; maanbedekking van Saturnus
- Start van de bedekking: 21:27 GMT
- Einde van de bedekking: 23:10 GMT
- Tijd van conjunctie: 22:26 GMT
- Afstand van conjunctie: 0°48'
- Tijd van dichtste nadering: 23:05 GMT
- Afstand van dichtste nadering: 0°45'
Op 3 mei zullen de 32,3% verlichte Maan en Saturnus (mag 1,2) elkaar ontmoeten in het sterrenbeeld Waterman. De planeet zal in de ochtend opkomen en met het blote oog zichtbaar zijn. Ook zal er een maanbedekking van Saturnus zijn zichtbaar vanuit Antarctica.
31 mei: Saturnus naast de Maan; maanbedekking van Saturnus
- Begin van de bedekking: 06:23 GMT
- Einde van de bedekking: 10:30 GMT
- Tijd van conjunctie: 08:01 GMT
- Afstand van conjunctie: 0°24'
- Tijd van dichte nadering: 08:24 GMT
- Afstand van dichte nadering: 0°20'
Op 31 mei zullen de 46,7% verlichte Maan en Saturnus (mag 1.2) elkaar ontmoeten in het sterrenbeeld Waterman. De planeet zal in de ochtend opkomen en is met het blote oog zichtbaar naast de half verlichte maanschijf. Ook zal een maanbedekking van Saturnus zichtbaar zijn over de Zuid-Atlantische Oceaan en Zuid-Afrika.
F.A.Q.
Wat voor soort planeet is Saturnus?
Saturnus is een gasreus, voornamelijk samengesteld uit waterstof en helium. De andere gasreuzen in ons zonnestelsel zijn Jupiter, Uranus en Neptunus. Deze groep staat ook bekend als de Joviaanse planeten.
Wat voor kleur heeft Saturnus?
De atmosfeer van Saturnus bestaat hoofdzakelijk uit waterstof en helium, met sporen van ammoniak, fosfine en koolwaterstoffen, die de planeet een geelbruine pastelkleur geven.
Wanneer is Saturnus ontdekt?
De geringde planeet is al bekend sinds de prehistorie: de bewegingen van het hemellichaam werden systematisch geobserveerd en bijgehouden door astronomen in de oudheid. Galileo Galilei was in 1610 de eerste die Saturnus waarnam met een primitieve telescoop. De ringen van Saturnus waren onbekend totdat ze in 1659 gezien werden door de Nederlandse astronoom Christiaan Huygens, die een krachtigere telescoop gebruikte.
Hoeveel ringen heeft Saturnus?
Saturnus heeft zeven grote ringen, die een alfabetische naam hebben gekregen in de volgorde waarin ze ontdekt zijn. De hoofdringen zijn A, B en C; deze hebben een hogere dichtheid en bevatten wat grotere deeltjes. De vagere ringen D, E en G worden ook wel 'stofringen' genoemd, doordat de deeltjes in de ringen zo klein zijn. De F-ring, de meest buitenste ring, bevat delen met een hoge dichtheid maar ook veel kleine deeltjes, wat de ring lastig te categoriseren maakt. De ringen zelf bestaan uit duizenden smallere ringen, dus hoeveel er precies zijn is onbekend.
Hoeveel manen heeft Saturnus?
Tot nu toe hebben wetenschappers 146 manen van Saturnus gevonden: 66 daarvan zijn bekend, terwijl nog eens 80 wachten op bevestiging van hun ontdekking en officiële benaming. De natuurlijke satellieten van de geringde planeet hebben verschillende afmetingen, vormen en samenstellingen. Sommigen draaien in een halve aarddag in een baan rond Saturnus, andere doen er vier aardjaren over om één rondje om de planeet te maken.
Waarom heeft Jupiter een hogere dichtheid dan Saturnus?
Jupiter is drie keer zo massief als Saturnus en kent daardoor een grotere zwaartekracht. Door deze hogere zwaartekracht heeft de grootste planeet in het zonnestelsel een hogere dichtheid dan de andere gasreus. Lees meer over Jupiter in ons gewijd artikel.
Is er leven mogelijk op Saturnus?
Saturnus voldoet niet aan de voorwaarden voor leven zoals we dat kennen. Het is echter mogelijk dat sommige satellieten van de geringde planeet, met name Titan en Enceladus, leven kunnen ondersteunen. Het oppervlak van Titan is een van de meest aarde-achtige plaatsen in het hele zonnestelsel, en Enceladus heeft een ondergrondse oceaan met de ingrediënten die nodig zijn voor het ontstaan van leven.
Wist je dat?
-
Saturnus is de enige planeet in het zonnestelsel met een gemiddelde dichtheid die lager is dan die van water: als het mogelijk was om de gasreus in een gigantische badkuip te leggen, zou hij blijven drijven!
-
De gasreus heeft een enorm wolkendek en het kan er ontzettend hard waaien: de wind kan snelheden bereiken van 1.800 kilometer per uur, terwijl de krachtigste winden op aarde een snelheid hebben van ongeveer 396 kilometer per uur.
-
Een van de unieke kenmerken van de geringde planeet is een aanhoudend wolkenpatroon rond de noordpool dat de hexagoon van Saturnus wordt genoemd.
-
Tijdens de oppositie lijken de ringen van Saturnus uitzonderlijk helder. Dit fenomeen is bekend als het Seeliger-effect.
-
Hoewel Saturnus de duidelijkste en beroemdste ringen van het zonnestelsel heeft, zijn er nog drie reuzenplaneten — Jupiter, Uranus en Neptunus — die ook ringstelsels hebben.
Leer meer interessante feiten over de planeten van het zonnestelsel met onze leuke quiz. Ga de uitdaging aan en breid je kosmische kennis uit!
Conclusie
Saturnus is een reusachtige gasplaneet met het grootste en meest opvallende ringsysteem. Het heeft het grootste aantal manen in het zonnestelsel, waarvan sommige mogelijk leven kunnen ondersteunen. Je kunt de planeet gemakkelijk boven je vinden met behulp van astronomie-apps zoals Star Walk 2 en Sky Tonight. Haast je om Saturnus nu te zien wanneer het op zijn grootst en helderst is!
