Alles over Mercurius, de kleinste planeet in het zonnestelsel
Mercurius is vrij helder maar nog steeds niet makkelijk te zien: meestal is het dicht bij de Zon aan de hemel. Leer hoe je de bewegingen van Mercurius kunt volgen en kies het beste moment om de planeet te spotten met de astronomische app Sky Tonight!
Inhoud
- Feiten over de planeet Mercurius
- Hoe is Mercurius? Grootte, temperatuur, samenstelling
- Mercurius observeren: een snelle gids
- Is Mercurius vanavond zichtbaar?
Mercurius-evenementen 2025
- 30 mei: Mercurius bij superieure zonsverduistering
- 8 juni: Mercurius dicht bij Jupiter
- 22 juni: Mercurius dicht bij Pollux
- 27 juni: Maan dicht bij Mercurius
- 28 juni: Mercurius in dichotomie
- 3 juli: Mercurius dicht bij Praesepe
- 4 juli: Grootste oostelijke elongatie van Mercurius
- 17 juli: Begin van Mercurius retrograde
- 10 augustus: Einde van Mercurius retrograde
- 19 augustus: Mercurius dicht bij Praesepe
- 21 augustus: Maan dicht bij Mercurius
- Veelgestelde vragen
- Planeet Mercurius: samengevat
Feiten over de planeet Mercurius
- Soort planeet: terrestrisch
- Straal: 2440 km
- Massa: 3,3011×10^23 kg
- Aphelium: 69,8 million km
- Perihelium: 46,0 million km
- Gemiddelde afstand tot de aarde: 77 miljoen km
- Oppervlaktetemperatuur: -173°C tot 427°C
- Lengte zonnedag: 176 aardse dagen
- Siderische daglengte: 59 aardse dagen
- Lengte jaar: 88 aardse dagen
- Leeftijd: 4,503 miljard jaar
- Vernoemd naar: De Romeinse god van de handel
6 feiten over Mercurius die we wedden dat je niet wist
- Er geen seizoenen zijn op Mercurius omdat zijn as bijna geen helling heeft (slechts 2 graden).
- Oude astronomen dachten dat Mercurius twee verschillende objecten was omdat hij aan de westelijke avondhemel kan verschijnen of in de ochtend aan de oostelijke hemel kan opkomen. Ze dachten trouwens hetzelfde over Venus.
- Net als de maan en Venus heeft Mercurius fasen, al kun je die alleen door een telescoop zien.
- Mercurius is vrijwel zeker niet bewoonbaar. De heftige temperaturen en de nabijheid van de zon maken de planeet te extreem voor levende organismen.
- Mercurius heeft een komeetachtige staart die is geproduceerd door de zonnewind die natriumatomen van het oppervlak van de planeet duwt. Hij is niet gemakkelijk om te zien: je moet een foto met lange belichtingstijd maken met een telescoop en een speciaal filter.
- In het Sanskriet wordt Mercurius Budha genoemd (niet te verwarren met Boeddha, de stichter van het boeddhisme). De Vedische teksten verwijzen ernaar als een godheid, de zoon van Soma (of Chandra, de maangod) en Tara (de vrouw van Bṛhaspati, de god van Jupiter).
Hoe is Mercurius? Grootte, temperatuur, samenstelling
Hoe groot is Mercurius?
Mercurius is de kleinste planeet van het zonnestelsel, zowel qua massa als qua diameter. Hij is 18 keer minder zwaar dan de aarde en de diameter is amper twee vijfde van de grootte van de aarde. Om je een beter begrip van de grootte van Mercurius te geven, kunnen we zeggen dat hij slechts een derde groter is dan de maan.
Gek genoeg is deze kleine planeet in de loop der tijd nog kleiner geworden. Omdat de kern is afgekoeld, is de hele planeet gekrompen, waardoor het volume van Mercurius ongeveer 5-10 kilometer in straal is afgenomen.
Hoe heet is het op Mercurius?
De temperatuur van het oppervlak van Mercurius varieert meer dan die van enige andere planeet in ons zonnestelsel. De variatie gaat van -173°C 's nachts tot 427°C overdag. Dit gebeurt omdat de kleinste planeet bijna geen atmosfeer heeft om warmte vast te houden en hij snel de energie verliest die hij overdag van de zon ontvangt.
Hoewel Mercurius de planeet is die het dichtst bij de zon staat, is deze niet de heetste (Venus wel).
Weet je welk object het koudste, het grootste of het snelste is in het zonnestelsel? Welke planeet heeft de hoogste berg, en waar bevindt zich de grootste oceaan van vloeibaar water (spoiler: niet op Aarde)? Doe deze quiz en leer meer over de recordhouders in de ruimte!
Hoe lang duurt een dag op Mercurius?
Een zonnedag — de hoeveelheid tijd die de zon nodig heeft om op te komen, onder te gaan en weer op dezelfde plaats te staan — duurt op Mercurius ongeveer 176 aardse dagen. En hier is nog een raar feit over Mercurius: een jaar op deze planeet is twee keer korter dan een enkele dag en duurt 88 aardse dagen. Hoe komt dat?
De kleinste planeet draait langzaam om zijn as — Eén omwenteling duurt 59 aardse dagen. De zonsopgangen en zonsondergangen zijn echter heel anders dan die van de aarde. Door de excentrische baan van de planeet lijkt de zon twee keer op te komen: een keer, kort voordat hij ondergaat en dan nog een keer vanaf sommige delen van het oppervlak. Hetzelfde gebeurt in omgekeerde richting bij zonsondergang. Het duurt dus veel langer voordat de zon weer op dezelfde plaats verschijnt en een zonnedag duurt bijna twee keer zo lang als een jaar.
Hoewel hij langzaam ronddraait, reist Mercurius sneller rond de zon dan welke andere planeet dan ook — met 47 km/s. Ter vergelijking: de op één na snelste planeet in ons zonnestelsel, Venus, heeft een snelheid van 35 km/s.
Waar is Mercurius van gemaakt?
Omdat Mercurius een terrestrische planeet is, bestaat deze voornamelijk uit ijzer, nikkel en silicaatgesteente. Hij heeft een grote ijzeren kern, die ongeveer 61% van het volume van de planeet uitmaakt (ter vergelijking: de kern van de aarde is slechts 16%) en een 400 kilometer dikke buitenste schil. De kern van Mercurius is trouwens ongeveer even groot als onze maan. Een andere overeenkomst met de maan is dat het droge en rotsachtige oppervlak van de planeet bezaaid is met kraters.
De kraters zijn het resultaat van inslagen van asteroïden of andere ruimtevoorwerpen — hoe meer kraters een planeet heeft, hoe ouder deze is. Aangezien het oppervlak van Mercurius zeer veel kraters heeft, is de planeet hoogstwaarschijnlijk oud.
Mercurius observeren: een snelle gids
Is Mercurius vanavond zichtbaar?
Van januari tot begin februari 2025 zal de planeet worden waargenomen tegen de achtergrond van de dageraad. Gedurende deze periode zal de planeet door de sterrenbeelden Ophiuchus, Boogschutter en Steenbok bewegen. Op 9 februari bereikt de planeet zijn bovenste zonconjunctie en zal tot de tweede helft van februari onzichtbaar zijn. Daarna zal hij in de avondhemel verschijnen en op 8 maart zijn beste zichtbaarheid bereiken.
Omdat de planeet heel dicht bij de zon staat, zijn er gedurende een jaar niet veel mogelijkheden om hem te observeren. De makkelijkste manier om Mercurius aan de hemel te vinden, is door de planetaire gids Star Walk 2 te gebruiken. Typ gewoon de naam van een planeet in het zoekveld en de app toont je zijn positie aan de hemel.
Mercurius-evenementen 2025
Mercurius is niet makkelijk te zien. De planeet staat vaak dicht bij de zon aan de hemel, waardoor het licht van de zon hem overtreft. Ontdek wanneer je deze ongrijpbare planeet kunt zien met de app Sky Tonight. Tik op het pictogram met de loep onderaan het hoofdscherm, voer de naam van de planeet in het zoekveld in en kies het bijbehorende resultaat. Ga daarna naar het tabblad Evenementen en bekijk de lijst met alle astronomische evenementen die iets met Mercurius te maken hebben. Een snelle tip: de planeet is het best zichtbaar op de grootste verlenging wanneer de schijnbare afstand tot de zon het grootste is.
30 mei: Mercurius bij superieure zonsverduistering
Op 30 mei 2025, om 02:44 GMT, zal Mercurius achter de zon langs gaan, gezien vanaf de aarde. De schijnbare afstand tussen de twee hemellichamen zal 0°33 zijn. Het evenement heet superieure zonsverduistering en vindt eens in de 116 dagen plaats wanneer de planeet een rechte lijn vormt met de zon en de aarde. Gedurende enkele weken zal Mercurius verloren gaan in de schittering van de zon. Daarna zal hij weer verschijnen in de hemel als een avondobject. Vermijd het observeren van Mercurius wanneer hij dicht bij de zon staat: dit kan leiden tot permanente blindheid.
8 juni: Mercurius dicht bij Jupiter
- Tijdstip van nauwe nadering: 19:07 GMT
- Afstand bij nadering: 1°57'
- Tijdstip van conjunctie: 20:12 GMT
- Afstand bij conjunctie: 1°57'
Op 8 juni staan Mercurius (mag -1,2) en Jupiter (mag -1,9) heel dicht bij elkaar in het sterrenbeeld Stier. Ze zullen kort na zonsondergang boven de horizon verschijnen. Helaas zijn ze op de meeste locaties te dicht bij de zon om zichtbaar te zijn.
22 juni: Mercurius dicht bij Pollux
- Tijdstip van nauwe nadering: 01:10 GMT
- Afstand bij nadering: 4°58′
- Tijdstip van conjunctie: 20:20 GMT
- Afstand bij conjunctie: 5°05′
Op 22 juni passeert Mercurius (mag -0,1) dicht bij Pollux (mag 1,2). Bekijk ze met het blote oog of met een verrekijker in het sterrenbeeld Tweelingen. Ze zijn zichtbaar in de avond, kort na zonsondergang. Kijk laag boven de horizon.
27 juni: Maan dicht bij Mercurius
- Tijdstip van conjunctie: 06:02 GMT
- Afstand bij conjunctie: 2°54'
- Tijdstip van nauwe nadering: 07:27 GMT
- Afstand bij nadering: 2°45'
Op 27 juni staat de voor 5% verlichte Maan dicht bij Mercurius (mag 0,2). Bekijk ze met het blote oog of een verrekijker in het sterrenbeeld Kreeft. Met een verrekijker kun je ook de Praesepe-sterrenhoop (mag 3,1) in de buurt zien. Ze zijn zichtbaar in de avond, kort na zonsondergang. Kijk laag boven de westelijke horizon.
28 juni: Mercurius in dichotomie
Op 28 juni, om 21:25 GMT, bereikt Mercurius zijn halve fase, ook wel dichotomie genoemd. Dit gebeurt ongeveer om de twee maanden, rond het moment van de grootste elongatie. Mercurius zal met een magnitude van 0,1 schitteren in het sterrenbeeld Kreeft. Je kunt de planeet in de avondhemel zien: met het blote oog zie je een lichtpuntje, en met optische hulpmiddelen een half verlicht schijfje.
3 juli: Mercurius dicht bij Praesepe
- Tijdstip van nauwe nadering: 06:07 GMT
- Afstand bij nadering: 1°07′
- Tijdstip van conjunctie: 18:59 GMT
- Afstand bij conjunctie: 1°13′
Op 3 juli passeert Mercurius (mag 0,5) dicht bij de Praesepe-sterrenhoop (mag 3,1). Bekijk ze met een verrekijker in het sterrenbeeld Kreeft. Bij donkere hemel kun je ze zelfs met het blote oog zien. Ze zijn zichtbaar in de avond, kort na zonsondergang. Kijk laag boven de westelijke horizon.
4 juli: Grootste oostelijke elongatie van Mercurius
Op 4 juli, om 04:37 GMT, staat Mercurius (mag 0,4) het verst van de Zon: 25°54′. Dit staat bekend als de grootste elongatie; het is het beste moment om Mercurius te observeren, want meestal staat hij te dicht bij de zon. Zoek Mercurius kort na zonsondergang in het sterrenbeeld Kreeft. Deze verschijning is gunstig voor het zuidelijk halfrond, waar de planeet hoger aan de hemel zal staan.
17 juli: Begin van Mercurius retrograde
Op 17 juli gaat Mercurius retrograde, wat betekent dat hij tot 10 augustus “achteruit” lijkt te bewegen aan de hemel. Lees ons artikel over de wetenschap achter retrograde beweging en ontdek of je het zelf kunt zien.
10 augustus: Einde van Mercurius retrograde
Mercurius, die sinds 17 juli retrograde is, hervat zijn normale (prograde) beweging op 10 augustus. De volgende retrograde periode zal zijn van 9 november tot 29 december. Bekijk ons artikel over welke planeten nu retrograde zijn en wanneer Mercurius weer “achteruit” zal bewegen.
19 augustus: Mercurius dicht bij Praesepe
- Tijdstip van conjunctie: 13:36 GMT
- Afstand bij conjunctie: 1°13′
- Tijdstip van nauwe nadering: 14:02 GMT
- Afstand bij nadering: 1°07′
Op 19 augustus passeert Mercurius (mag -0,3) dicht bij de Praesepe-sterrenhoop (mag 3,1). Bekijk ze met een verrekijker in het sterrenbeeld Kreeft. Als het donker genoeg is, kun je Mercurius en Praesepe zelfs met het blote oog zien. Ze zijn zichtbaar in de ochtend, kort voor zonsopgang. Kijk laag boven de oostelijke horizon.
21 augustus: Maan dicht bij Mercurius
- Tijdstip van conjunctie: 16:14 GMT
- Afstand bij conjunctie: 3°44'
- Tijdstip van nauwe nadering: 18:54 GMT
- Afstand bij nadering: 3°27'
Op 21 augustus staat de voor 4% verlichte Maan dicht bij Mercurius (mag -0,3). Bekijk ze met het blote oog of met een verrekijker in het sterrenbeeld Kreeft. Ze zijn zichtbaar in de ochtend, kort voor zonsopgang. Kijk laag boven de oostelijke horizon.
Veelgestelde vragen
Welke kleur heeft Mercurius?
Mercurius is voornamelijk donkergrijs. De kleur van een planeet hangt af van de kleur van het oppervlak en het reflecterende vermogen. Helaas geeft de rotsachtige buitenkant van Mercurius die bedekt is met stof geen grote verscheidenheid aan kleuren.
Hoeveel manen heeft Mercurius?
Geen één. Zonder in details te treden, kan Mercurius gewoon geen maan vormen, vasthouden of verwerven vanwege de kleine omvang van de planeet, de zwakke zwaartekracht en de nabijheid van de zon.
Hoe ver staat Mercurius van de zon?
De gemiddelde afstand tot de zon is ongeveer 58 miljoen km. Dus, van alle planeten in het zonnestelsel, staat Mercurius het dichtst bij de ster.
Wanneer werd Mercurius ontdekt?
Dit weten we niet zeker — de eerste geregistreerde waarneming werd gedaan in 265 voor Christus. Omdat Mercurius zo dicht bij de zon staat, is hij vaak onzichtbaar door de schittering. De eerste mensen die Mercurius door een telescoop observeerden, waren Galileo Galilei en Thomas Harriot in de 17e eeuw.
Waarom is het op Venus heter dan op Mercurius?
Ondanks dat Mercurius de planeet is die het dichtst bij de zon staat, is het op Venus heter vanwege de dikke atmosfeer van Venus die warmte vasthoudt. Mercurius heeft op zijn beurt geen significante atmosfeer en kan de energie van de zon niet vasthouden.
Hoe ziet de zon eruit vanaf Mercurius?
Als je op Mercurius zou kunnen staan, op het aphelium (het verste dat Mercurius van de zon kan komen), zou de zon twee keer groter lijken dan vanaf de aarde. Op het perihelium (de kortste afstand) zou de zon drie keer groter lijken dan vanaf onze planeet.
Planeet Mercurius: samengevat
Mercurius is ongetwijfeld een van de meest extreme planeten van allemaal: deze planeet is de kleinste en het dichtst bij de Zon, en het verschil tussen nacht- en dagtemperaturen hier bedraagt ongeveer 610°C. Mercurius heeft geen manen en bijna geen atmosfeer. Deze planeet is ook een van de moeilijkst te observeren aangezien het meestal dicht bij de Zon staat. Deel dit artikel met je vrienden en blijf meer leren over astronomie met Star Walk 2 en Sky Tonight. Je kunt ook de leuke en leerzame tekenfilm over Mercurius bekijken waarin de belangrijkste feiten over de planeet in eenvoudige bewoordingen worden uitgelegd.
We wensen je een heldere hemel en goede observaties!
