Alles over Mercurius, de kleinste planeet in het zonnestelsel
Mercurius is vrij helder maar nog steeds niet makkelijk te zien: meestal is het dicht bij de Zon aan de hemel. Leer hoe je de bewegingen van Mercurius kunt volgen en kies het beste moment om de planeet te spotten met de astronomische app Sky Tonight!
Inhoud
- Feiten over de planeet Mercurius
- Hoe is Mercurius? Grootte, temperatuur, samenstelling
- Mercurius observeren: een snelle gids
- Is Mercurius vanavond zichtbaar?
Mercurius-evenementen 2025
- 29 oktober: grootste oostelijke elongatie (avond) van Mercurius
- 9 november: Mercurius dicht bij Antares
- 9 november: begin van de retrograde beweging van Mercurius
- 12 november: Mercurius dicht bij Mars
- 20 november: de Maan dicht bij Mercurius
- 20 november: Mercurius in onderste conjunctie met de Zon
- 25 november: Mercurius dicht bij Venus
- 29 november: einde van de retrograde beweging van Mercurius
- 7 december: grootste westelijke elongatie van Mercurius
- 18 december: de Maan dicht bij Mercurius
- Veelgestelde vragen
- Planeet Mercurius: samengevat
Feiten over de planeet Mercurius
- Soort planeet: terrestrisch
- Straal: 2440 km
- Massa: 3,3011×10^23 kg
- Aphelium: 69,8 million km
- Perihelium: 46,0 million km
- Gemiddelde afstand tot de aarde: 77 miljoen km
- Oppervlaktetemperatuur: -173°C tot 427°C
- Lengte zonnedag: 176 aardse dagen
- Siderische daglengte: 59 aardse dagen
- Lengte jaar: 88 aardse dagen
- Leeftijd: 4,503 miljard jaar
- Vernoemd naar: De Romeinse god van de handel
6 feiten over Mercurius die we wedden dat je niet wist
- Er geen seizoenen zijn op Mercurius omdat zijn as bijna geen helling heeft (slechts 2 graden).
- Oude astronomen dachten dat Mercurius twee verschillende objecten was omdat hij aan de westelijke avondhemel kan verschijnen of in de ochtend aan de oostelijke hemel kan opkomen. Ze dachten trouwens hetzelfde over Venus.
- Net als de maan en Venus heeft Mercurius fasen, al kun je die alleen door een telescoop zien.
- Mercurius is vrijwel zeker niet bewoonbaar. De heftige temperaturen en de nabijheid van de zon maken de planeet te extreem voor levende organismen.
- Mercurius heeft een komeetachtige staart die is geproduceerd door de zonnewind die natriumatomen van het oppervlak van de planeet duwt. Hij is niet gemakkelijk om te zien: je moet een foto met lange belichtingstijd maken met een telescoop en een speciaal filter.
- In het Sanskriet wordt Mercurius Budha genoemd (niet te verwarren met Boeddha, de stichter van het boeddhisme). De Vedische teksten verwijzen ernaar als een godheid, de zoon van Soma (of Chandra, de maangod) en Tara (de vrouw van Bṛhaspati, de god van Jupiter).
Hoe is Mercurius? Grootte, temperatuur, samenstelling
Hoe groot is Mercurius?
Mercurius is de kleinste planeet van het zonnestelsel, zowel qua massa als qua diameter. Hij is 18 keer minder zwaar dan de aarde en de diameter is amper twee vijfde van de grootte van de aarde. Om je een beter begrip van de grootte van Mercurius te geven, kunnen we zeggen dat hij slechts een derde groter is dan de maan.
Gek genoeg is deze kleine planeet in de loop der tijd nog kleiner geworden. Omdat de kern is afgekoeld, is de hele planeet gekrompen, waardoor het volume van Mercurius ongeveer 5-10 kilometer in straal is afgenomen.
Hoe heet is het op Mercurius?
De temperatuur van het oppervlak van Mercurius varieert meer dan die van enige andere planeet in ons zonnestelsel. De variatie gaat van -173°C 's nachts tot 427°C overdag. Dit gebeurt omdat de kleinste planeet bijna geen atmosfeer heeft om warmte vast te houden en hij snel de energie verliest die hij overdag van de zon ontvangt.
Hoewel Mercurius de planeet is die het dichtst bij de zon staat, is deze niet de heetste (Venus wel).
Weet je welk object het koudste, het grootste of het snelste is in het zonnestelsel? Welke planeet heeft de hoogste berg, en waar bevindt zich de grootste oceaan van vloeibaar water (spoiler: niet op Aarde)? Doe deze quiz en leer meer over de recordhouders in de ruimte!
Hoe lang duurt een dag op Mercurius?
Een zonnedag — de hoeveelheid tijd die de zon nodig heeft om op te komen, onder te gaan en weer op dezelfde plaats te staan — duurt op Mercurius ongeveer 176 aardse dagen. En hier is nog een raar feit over Mercurius: een jaar op deze planeet is twee keer korter dan een enkele dag en duurt 88 aardse dagen. Hoe komt dat?
De kleinste planeet draait langzaam om zijn as — Eén omwenteling duurt 59 aardse dagen. De zonsopgangen en zonsondergangen zijn echter heel anders dan die van de aarde. Door de excentrische baan van de planeet lijkt de zon twee keer op te komen: een keer, kort voordat hij ondergaat en dan nog een keer vanaf sommige delen van het oppervlak. Hetzelfde gebeurt in omgekeerde richting bij zonsondergang. Het duurt dus veel langer voordat de zon weer op dezelfde plaats verschijnt en een zonnedag duurt bijna twee keer zo lang als een jaar.
Hoewel hij langzaam ronddraait, reist Mercurius sneller rond de zon dan welke andere planeet dan ook — met 47 km/s. Ter vergelijking: de op één na snelste planeet in ons zonnestelsel, Venus, heeft een snelheid van 35 km/s.
Waar is Mercurius van gemaakt?
Omdat Mercurius een terrestrische planeet is, bestaat deze voornamelijk uit ijzer, nikkel en silicaatgesteente. Hij heeft een grote ijzeren kern, die ongeveer 61% van het volume van de planeet uitmaakt (ter vergelijking: de kern van de aarde is slechts 16%) en een 400 kilometer dikke buitenste schil. De kern van Mercurius is trouwens ongeveer even groot als onze maan. Een andere overeenkomst met de maan is dat het droge en rotsachtige oppervlak van de planeet bezaaid is met kraters.
De kraters zijn het resultaat van inslagen van asteroïden of andere ruimtevoorwerpen — hoe meer kraters een planeet heeft, hoe ouder deze is. Aangezien het oppervlak van Mercurius zeer veel kraters heeft, is de planeet hoogstwaarschijnlijk oud.
Mercurius observeren: een snelle gids
Is Mercurius vanavond zichtbaar?
Omdat de planeet heel dicht bij de zon staat, zijn er gedurende een jaar niet veel mogelijkheden om hem te observeren. De makkelijkste manier om Mercurius aan de hemel te vinden, is door de planetaire gids Star Walk 2 te gebruiken. Typ gewoon de naam van een planeet in het zoekveld en de app toont je zijn positie aan de hemel.
Mercurius-evenementen 2025
29 oktober: grootste oostelijke elongatie (avond) van Mercurius
Op 29 oktober om 21:59 GMT staat Mercurius (mag -0,1) het verst van de Zon aan de hemel: een schijnbare afstand van 23°54′. Dit wordt grootste elongatie genoemd en is de beste tijd om Mercurius te observeren, want meestal staat hij te dicht bij de Zon. Zoek Mercurius kort na zonsondergang in het sterrenbeeld Weegschaal.
9 november: Mercurius dicht bij Antares
- Tijdstip van nauwe nadering: 04:35 GMT
- Kleinste afstand: 3°54'
Op 9 november zal Mercurius (mag 0,3) dicht langs Antares (mag 1,0) bewegen aan de hemel. Zoek ze in het sterrenbeeld Schorpioen, kort na zonsondergang. De waarnemingsomstandigheden zijn beter op het zuidelijk halfrond, omdat de objecten daar hoger boven de horizon staan. Ook de rode planeet Mars bevindt zich in de buurt — verwar de fonkelende roodachtige Antares niet met de planeet.
Mercurius en Antares zullen geen conjunctie bereiken (dat wil zeggen dezelfde rechte klimming), omdat Mercurius die dag van richting verandert en zijn retrograde beweging begint.
9 november: begin van de retrograde beweging van Mercurius
Op 9 november begint Mercurius aan zijn retrograde beweging, wat betekent dat hij tot 29 november “achteruit” lijkt te bewegen aan de hemel. Lees ons speciale artikel om de wetenschap achter het fenomeen retrograde beweging te ontdekken en te weten te komen of je het kunt waarnemen.
12 november: Mercurius dicht bij Mars
- Tijdstip van conjunctie: 18:41 GMT
- Afstand bij conjunctie: 1°18'
- Tijdstip van nauwe nadering: 13 november, 03:44 GMT
- Kleinste afstand: 1°13'
Op 12 november zullen Mars (mag 1,5) en Mercurius (mag 1,2) samen stralen in het sterrenbeeld Schorpioen, laag aan de westelijke hemel net na zonsondergang. Beide planeten zijn helder genoeg om zonder optische hulpmiddelen te zien, maar omdat ze dicht bij de horizon staan, heb je een vrij zicht nodig. De rode superreus Antares (mag 1,1) zal in de buurt schijnen en samen vormen ze een prachtig hemels trio.
20 november: de Maan dicht bij Mercurius
- Tijdstip van nauwe nadering: 06:46 GMT
- Kleinste afstand: 5°17'
- Tijdstip van conjunctie: 09:29 GMT
- Afstand bij conjunctie: 5°29'
Op 20 november zal de Maan in haar nieuwe fase (0% verlicht) dicht langs Mercurius (mag 6,7) bewegen aan de hemel. Beide objecten bevinden zich in het sterrenbeeld Weegschaal. Dit verschijnsel is niet waarneembaar, omdat ze te dicht bij de Zon staan.
20 november: Mercurius in onderste conjunctie met de Zon
Op 20 november 2025 om 08:37 GMT bevindt Mercurius (mag 6,7) zich precies tussen de Aarde en de Zon — in de astronomie noemt men dit een onderste conjunctie. Op het dichtste punt staat Mercurius slechts 0°32' van de Zon verwijderd en zal hij enkele weken volledig verdwijnen in de zonneschittering. Dit fenomeen vindt ongeveer elke 116 dagen plaats en markeert het einde van de avondzichtbaarheid van Mercurius. Zodra de planeet verder van de Zon beweegt, verschijnt hij opnieuw aan de ochtendlucht.
25 november: Mercurius dicht bij Venus
- Tijdstip van nauwe nadering: 00:34 GMT
- Kleinste afstand: 0°58'
- Tijdstip van conjunctie: 04:51 GMT
- Afstand bij conjunctie: 1°40'
Op 25 november zal Mercurius (mag 2,1) dicht langs Venus (mag -3,9) bewegen aan de hemel. Beide objecten staan in het sterrenbeeld Weegschaal, zeer dicht bij de Zon. De zwakke Mercurius zal onzichtbaar zijn door het zonlicht, maar de heldere Venus kan heel laag aan de oostelijke horizon zichtbaar zijn, net voor zonsopkomst.
Onthoud: Richt nooit een telescoop, verrekijker of camera op objecten dicht bij de Zon, dit kan tijdelijke of permanente oogschade veroorzaken.
29 november: einde van de retrograde beweging van Mercurius
Mercurius, die sinds 9 november retrograde is geweest, keert op 29 november terug naar zijn normale, of directe, beweging. De volgende retrograde periode van Mercurius duurt van 25 februari tot 19 maart 2026. Lees ons speciale artikel om te weten welke planeten op dit moment retrograde zijn en wanneer Mercurius de volgende keer weer “achteruit” zal bewegen.
7 december: grootste westelijke elongatie van Mercurius
Op 7 december om 20:59 GMT bereikt Mercurius (mag -0,5) zijn grootste westelijke elongatie, 20°42′ van de Zon. De planeet is zichtbaar in het sterrenbeeld Weegschaal, vlak voor zonsopkomst.
18 december: de Maan dicht bij Mercurius
- Tijdstip van conjunctie: 13:51 GMT
- Afstand bij conjunctie: 6°41'
- Tijdstip van nauwe nadering: 14:25 GMT
- Kleinste afstand: 6°39'
Op 18 december zal de Maan in haar nieuwe fase (3,1% verlicht) dicht langs Mercurius (mag -0,5) bewegen aan de hemel. De Maan staat in het sterrenbeeld Schorpioen en Mercurius in Slangendrager. Kijk in de vroege ochtend, laag boven de zuidoostelijke horizon.
Veelgestelde vragen
Welke kleur heeft Mercurius?
Mercurius is voornamelijk donkergrijs. De kleur van een planeet hangt af van de kleur van het oppervlak en het reflecterende vermogen. Helaas geeft de rotsachtige buitenkant van Mercurius die bedekt is met stof geen grote verscheidenheid aan kleuren.
Hoeveel manen heeft Mercurius?
Geen één. Zonder in details te treden, kan Mercurius gewoon geen maan vormen, vasthouden of verwerven vanwege de kleine omvang van de planeet, de zwakke zwaartekracht en de nabijheid van de zon.
Hoe ver staat Mercurius van de zon?
De gemiddelde afstand tot de zon is ongeveer 58 miljoen km. Dus, van alle planeten in het zonnestelsel, staat Mercurius het dichtst bij de ster.
Wanneer werd Mercurius ontdekt?
Dit weten we niet zeker — de eerste geregistreerde waarneming werd gedaan in 265 voor Christus. Omdat Mercurius zo dicht bij de zon staat, is hij vaak onzichtbaar door de schittering. De eerste mensen die Mercurius door een telescoop observeerden, waren Galileo Galilei en Thomas Harriot in de 17e eeuw.
Waarom is het op Venus heter dan op Mercurius?
Ondanks dat Mercurius de planeet is die het dichtst bij de zon staat, is het op Venus heter vanwege de dikke atmosfeer van Venus die warmte vasthoudt. Mercurius heeft op zijn beurt geen significante atmosfeer en kan de energie van de zon niet vasthouden.
Hoe ziet de zon eruit vanaf Mercurius?
Als je op Mercurius zou kunnen staan, op het aphelium (het verste dat Mercurius van de zon kan komen), zou de zon twee keer groter lijken dan vanaf de aarde. Op het perihelium (de kortste afstand) zou de zon drie keer groter lijken dan vanaf onze planeet.
Planeet Mercurius: samengevat
Mercurius is ongetwijfeld een van de meest extreme planeten van allemaal: deze planeet is de kleinste en het dichtst bij de Zon, en het verschil tussen nacht- en dagtemperaturen hier bedraagt ongeveer 610°C. Mercurius heeft geen manen en bijna geen atmosfeer. Deze planeet is ook een van de moeilijkst te observeren aangezien het meestal dicht bij de Zon staat. Deel dit artikel met je vrienden en blijf meer leren over astronomie met Star Walk 2 en Sky Tonight. Je kunt ook de leuke en leerzame tekenfilm over Mercurius bekijken waarin de belangrijkste feiten over de planeet in eenvoudige bewoordingen worden uitgelegd.
We wensen je een heldere hemel en goede observaties!
