10 Beroemde Sterrenwachten Die Je Kunt Bezoeken: Astronomische Locaties Wereldwijd
Op 22 juni 2025 bestaat het Royal Observatory Greenwich 350 jaar! Als de plek waar de nulmeridiaan werd vastgesteld, heeft deze sterrenwacht bepaald hoe we tijd en ruimte meten – en in veel opzichten hoe we vandaag de dag leven. Ter ere van deze bijzondere verjaardag nemen we je mee op reis langs 10 indrukwekkende sterrenwachten wereldwijd. Sommige zijn moderne onderzoekscentra, andere zijn historische plekken, en allemaal zijn ze ideaal voor ruimtefans en nieuwsgierige reizigers. Vergeet niet: een handige sterrenkijk-app zoals Sky Tonight helpt je de sterren te volgen op elke locatie.
Inhoud
- 🇬🇧 Royal Observatory Greenwich, Londen, Verenigd Koninkrijk
- 🇮🇹 Arcetri Astrofysisch Observatorium, Florence, Italië
- 🇿🇦 Zuid-Afrikaans Astronomisch Observatorium, Kaapstad/Sutherland, Zuid-Afrika
- 🇮🇳 Jantar Mantar, Jaipur, India
- 🇯🇵 Ishigakijima Astronomisch Observatorium, Ishigaki-eiland, Japan
- 🇦🇺 Siding Spring Observatorium, Australië
- 🌺 Maunakea Observatorium, Hawaï, VS
- 🇺🇸 Lowell Observatorium, Arizona, VS
- 🇨🇱 Paranal Observatorium, Atacamawoestijn, Chili
- 🇪🇸 Teide Observatorium, Canarische Eilanden, Spanje
- Waarom worden sterrenwachten gebouwd op afgelegen plekken?
- 10 beroemde sterrenwachten: conclusie
🇬🇧 Royal Observatory Greenwich, Londen, Verenigd Koninkrijk
- Locatie: 51°28′N 0°00′E
- Hoogte: 68 m
- Website: rmg.co.uk (Greenwich); the-observatory.org (Herstmonceux)
Het Royal Observatory Greenwich (ROG), de oudste sterrenwacht op deze lijst, werd in 1675 opgericht door koning Charles II. Op 22 juni 2025 viert het zijn 350e verjaardag. Het is wereldwijd bekend als de plek van de nulmeridiaan (lengtegraad 0°00′00′′).
Gelegen op een heuvel in Greenwich Park biedt de sterrenwacht een panoramisch uitzicht over de rivier de Theems. In de 17e eeuw was de nabijheid van Londen nog geschikt voor astronomen, maar in de 20e eeuw dwong lichtvervuiling tot een verhuizing naar Herstmonceux, 70 km ten zuidoosten van Greenwich. Tegenwoordig is de locatie in Greenwich vooral een museum, waar bezoekers tentoonstellingen kunnen bekijken, op de Greenwichmeridiaan kunnen staan en shows kunnen bijwonen in het enige planetarium van Londen. De locatie in Herstmonceux heet nu het Observatory Science Centre. Hoewel hier geen wetenschappelijk onderzoek meer plaatsvindt, worden er kijkavonden gehouden met historische telescopen.
🇮🇹 Arcetri Astrofysisch Observatorium, Florence, Italië
- Locatie: 43°45′N 11°15′E
- Hoogte: 180,4 m
- Website: arcetri.inaf.it
Het Arcetri Observatorium werd gebouwd in 1869 om plaats te bieden aan de Amici-telescoop, destijds de grootste lenzentelescoop (283 mm). Het ligt op de Arcetri-heuvel, vlakbij Villa Il Gioiello, de woning van Galileo Galilei van 1631 tot 1642.
Het observatorium beschikt over onderzoeksinstrumenten, waaronder telescopen voor optische en infraroodwaarnemingen. Bezoekers kunnen zowel overdag als ’s avonds deelnemen aan rondleidingen en telescopen gebruiken. Overdag kun je de fotosfeer van de Zon, zonnevlekken en de chromosfeer waarnemen; ’s nachts kun je sterren en planeten bekijken. Er zijn ook demonstraties van kosmische straling en natuurlijke radioactiviteit met behulp van een nevelkamer.
🇿🇦 Zuid-Afrikaans Astronomisch Observatorium, Kaapstad/Sutherland, Zuid-Afrika
- Locatie: 33°56′Z 18°28′O (hoofdkantoor); 32°22′Z 20°48′O (belangrijkste telescopen)
- Hoogte: 1.798 m (SALT)
- Website: saao.ac.za
Het Zuid-Afrikaans Astronomisch Observatorium (SAAO) werd opgericht in 1972 na de fusie van het Royal Observatory, Cape of Good Hope, en het Johannesburg Observatory. Het herbergt de Southern African Large Telescope (SALT), de grootste optische telescoop op het zuidelijk halfrond (9,2 m).
Het hoofdkantoor van de SAAO bevindt zich in Kaapstad, op de plek van het voormalige Royal Observatory. De belangrijkste onderzoekstelescopen staan in Sutherland, zo’n 370 km verderop. Beide locaties zijn toegankelijk voor bezoekers. In Kaapstad zijn er twee keer per maand kijkavonden met rondleidingen en observaties via de 120 jaar oude McClean-telescoop. In Sutherland kun je dagtours boeken langs de onderzoekstelescopen, waaronder SALT, of genieten van een 90 minuten durende sterrenkijksessie met twee speciale bezoekerstelescopen.
🇮🇳 Jantar Mantar, Jaipur, India
- Locatie: 26°55′N 75°49′E
- Hoogte: 220 m
- Website: jantarmantar.org
In de 18e eeuw bouwde Maharaja Sawai Jai Singh II vijf astronomische observatoria in Noord-India, allemaal met de naam Jantar Mantar. Vier van deze sterrenwachten zijn nog steeds te vinden in Delhi, Varanasi, Ujjain en Jaipur, terwijl die in Mathura in de 19e eeuw werd afgebroken.
Het observatorium in Jaipur is het meest uitgebreide van allemaal en bevat 19 astronomische instrumenten waarmee men tijd kon meten, zonsverduisteringen voorspellen, sterren volgen en planeetposities bepalen. Het beschikt ook over de grootste stenen zonnewijzer ter wereld en is een UNESCO-werelderfgoedlocatie. In tegenstelling tot moderne sterrenwachten vind je hier geen geavanceerde telescopen, maar enorme stenen constructies die drie eeuwen geleden door astronomen werden gebruikt – een unieke blik op de geschiedenis van de astronomie.
Is een reis naar India op dit moment niet weggelegd? Dan kun je toch op een leuke en snelle manier de belangrijkste astronomische mijlpalen ontdekken! Onze infographic met stripfiguren neemt je mee door de geschiedenis van de astronomie, van de oudheid tot nu.
🇯🇵 Ishigakijima Astronomisch Observatorium, Ishigaki-eiland, Japan
- Locatie: 24°22′N 124°08′E
- Hoogte: 182 m
- Website: nao.ac.jp (internationale versie); murikabushi.jp (Japanse versie)
Het Ishigakijima Astronomisch Observatorium ligt vlakbij de Kreeftskeerkring. 84 van de 88 sterrenbeelden zijn hier het hele jaar door zichtbaar, waaronder het Zuiderkruis. Ook vind je hier de 105 cm Murikabushi-telescoop, de grootste van Okinawa.
Bezoekers kunnen een rondleiding krijgen door de faciliteiten en een 3D-tour door het digitale universum volgen in het Space Theater. Daarnaast worden er in het weekend en op feestdagen sterrenkijkavonden georganiseerd waarbij je de Maan en planeten kunt bewonderen via de Murikabushi-telescoop.
🇦🇺 Siding Spring Observatorium, Australië
- Locatie: 31°16′Z 149°03′O
- Hoogte: 1.165 m
- Website: rsaa.anu.edu.au
Het Siding Spring Observatorium werd gebouwd in 1974, ongeveer 500 km van Sydney. Het huisvest de Anglo-Australian Telescope (AAT) – de grootste optische telescoop van Australië (3,9 m).
’s Nachts is het observatorium gesloten voor publiek, maar overdag kun je genieten van een interactieve sterrenkunde-expositie, souvenirs kopen, iets eten in het café en het bezoekersplatform bezoeken om de AAT te bewonderen – een indrukwekkend gebouw van vier verdiepingen met een 16 ton wegende spiegel van keramisch glas.
🌺 Maunakea Observatorium, Hawaï, VS
- Locatie: 19°49′N 155°28′W
- Hoogte: 4.205 m
- Website: maunakeaobservatories.org
Het Maunakea Observatorium ligt hoger dan alle andere sterrenwachten in deze lijst. Op de hoogste berg van Hawaï biedt Maunakea een van de helderste luchten ter wereld, vrij van vochtigheid en turbulentie.
Deze plek heeft een diepe culturele en spirituele betekenis voor de inheemse Hawaïanen, daarom zijn activiteiten zoals kamperen, vuur maken en huisdieren meenemen strikt verboden. Naast respect voor het land moeten bezoekers zich ook voorbereiden op de fysieke uitdagingen van reizen op grote hoogte. De top ligt op een hoogte waar het zuurstofgehalte ongeveer 40% lager is dan op zeeniveau, wat hoogteziekte tot een echt risico maakt. Het wordt sterk aanbevolen om eerst te acclimatiseren bij het Visitor Information Station (VIS), halverwege de berg.
Het VIS biedt overdag wandelingen, educatieve tentoonstellingen en een cadeauwinkel. ’s Avonds kun je genieten van adembenemende zonsondergangen en sterrenkijken met het blote oog, begeleid door lezingen met laserpointers. Hoewel publieke telescopen niet dagelijks beschikbaar zijn, worden ze wel opgesteld tijdens maandelijkse sterrenkijkavonden – een waar festijn voor hemelspotters. Grappig genoeg kan je zicht boven op de top juist minder scherp zijn door het zuurstoftekort. Veel bezoekers zien dan ook meer sterren vanaf het VIS dan vanaf de top zelf.
🇺🇸 Lowell Observatorium, Arizona, VS
- Locatie: 35°12′N 111°39′W
- Hoogte: 2.210 m
- Website: lowell.edu
Opgenomen in de TIME-lijst van de 100 beste plekken om te bezoeken, staat het Lowell Observatorium bekend om zijn uitstekende publieksactiviteiten en wetenschappelijke bijdragen, waaronder de Lowell Discovery Telescope, ook wel het “Zwitserse zakmes onder de telescopen” genoemd vanwege zijn veelzijdigheid.
Bezoekers kunnen gebruikmaken van verschillende telescopen om overdag de Zon te bekijken (tot zonsondergang) of ’s nachts de sterrenhemel te bewonderen. Er zijn planetariumshows en je kunt door de historische Clark-telescoop kijken, ooit gebruikt door Lowell zelf, of door de 24-inch Dyer Telescope die in 2020 werd geïnstalleerd. Leuk weetje: je kunt zelfs trouwen op het terrein van het observatorium!
🇨🇱 Paranal Observatorium, Atacamawoestijn, Chili
- Locatie: 24°37′Z 70°24′W
- Hoogte: 2.636 m
- Website: eso.org
Hoog bovenop Cerro Paranal ligt het Paranal Observatorium, het grootste optische en infraroodobservatorium op het zuidelijk halfrond. Het is uitgerust met enkele van ’s werelds krachtigste telescopen, waaronder de beroemde Very Large Telescope (VLT). De VLT behoort tot de productiefste astronomische faciliteiten die er bestaan – alleen de Hubble-ruimtetelescoop presteert nog beter!
Elke zaterdag biedt het observatorium gratis rondleidingen aan; zorg wel dat je vooraf reserveert, want plekken zijn beperkt. De rondleiding begint bij het bezoekerscentrum, met een boeiende tentoonstelling over astronomische ontdekkingen. Daarna brengt een bus je naar de top van de berg, waar je een kijkje neemt in een van de gigantische telescopen. Tenslotte bezoek je de iconische Paranal Residencia, waar wetenschappers en technici van het observatorium sinds 2002 wonen. De Residencia is overigens niet beschikbaar voor verblijf door het publiek.
🇪🇸 Teide Observatorium, Canarische Eilanden, Spanje
- Locatie: 28°18′N 16°30′W
- Hoogte: 2.390 m
- Website: iac.es
Het Teide Observatorium ligt op de hellingen van de Teide, waarvan de top (3.715 m) het hoogste punt van Spanje is. De eerste telescoop werd hier geplaatst in 1964 en werd gebruikt voor baanbrekende studies naar het zodiakaal licht. Tegenwoordig is dit het grootste zonne-observatorium ter wereld.
Het observatorium organiseert jaarlijks open dagen en biedt daarnaast privé- en groepsbezoeken aan. Tijdens het bezoek krijg je een introductie over het belang van de Canarische hemel, de telescopen van het observatorium en de projecten van het Instituto de Astrofísica de Canarias. Je neemt deel aan een astrofysica-workshop, bekijkt zonnevlekken en zonnevlammen door speciale zonnetelescopen en je kunt het interieur van een nachttelescoop bezoeken, waarbij je alles leert over zijn werking en fascinerende geschiedenis.
Waarom worden sterrenwachten gebouwd op afgelegen plekken?
Zoals je misschien hebt gemerkt, worden moderne observatoria vaak ver van steden gebouwd, meestal op afgelegen bergtoppen of in uitgestrekte woestijnen. Maar waarom precies? De belangrijkste reden is de behoefte aan een donkere, stabiele en heldere hemel – omstandigheden die door lichtvervuiling, vochtigheid en atmosferische turbulentie nauwelijks nabij stedelijke gebieden te vinden zijn. Ook voor amateurastronomen en astrofotografen is dit van belang. Om te meten hoe donker en geschikt jouw hemel voor sterrenkijken is, gebruiken ervaren waarnemers de Bortle-schaal – een schaal met negen niveaus die loopt van fel stadslicht (Klasse 9) tot een volledig donkere wildernis (Klasse 1). Benieuwd naar de kwaliteit van jouw sterrenhemel? Bekijk onze infographic om te zien hoe de Bortle-schaal werkt en krijg tips om het meeste uit jouw sterrenkijkavonden te halen.
10 beroemde sterrenwachten: conclusie
Hoewel alle sterrenwachten in deze lijst iconisch zijn, verschillen ze enorm qua doel en leeftijd. Sommige, zoals de observatoria van Maunakea en Paranal, zijn ultramoderne onderzoekscentra waar astronomische wetenschap vooruitgang boekt dankzij geavanceerde instrumenten. Andere, zoals het Royal Observatory Greenwich en Jantar Mantar, zijn vooral historische monumenten die een fascinerende inkijk geven in de vroege dagen van astronomische waarnemingen en de vindingrijkheid van astronomen uit het verleden. En dan zijn er sterrenwachten die beide werelden combineren – zoals het Lowell- en Arcetri-observatorium, waar eeuwenoude tradities samengaan met hedendaags onderzoek en educatieve programma’s.
Of je nu geïnteresseerd bent in baanbrekende ontdekkingen of de wonderen van astronomie uit vervlogen tijden, deze gids biedt voor iedere sterrenliefhebber iets bijzonders. Pak je nieuwsgierigheid in, neem een telescoop mee of gebruik een sterrenkijk-app zoals Sky Tonight om je weg langs de hemel te vinden, en ga eropuit om de sterren te verkennen!
