Hubble Ruimtetelescoop: beste ontdekkingen & leuke feiten
Op 24 april viert Hubble een jubileum: 35 jaar in de ruimte! Sinds zijn lancering trakteert Hubble ons op adembenemende beelden van het heelal en beantwoordt hij enkele van de grootste vragen over de ruimte. Of het nu gaat om verbluffende foto's van verre sterrenstelsels of beelden van zwarte gaten in actie, Hubble blijft ons verbazen. En het mooiste? Je kunt zelfs zijn baan aan de hemel volgen met de Sky Tonight-app! Laten we dus eens kijken waarom Hubble niet alleen indrukwekkend, maar écht buitenaards is.
Inhoud
- Wat is Hubble?
- Hubble voor altijd: waarom Hubble zo bijzonder is
- Hubble vandaag: nog steeds actief
- Hubble morgen: de toekomst van de HST
Populaire vragen over Hubble
- Naar wie is Hubble vernoemd?
- Was Hubble de eerste ruimtetelescoop?
- Waarom kan Hubble veel beter zien dan telescopen op aarde?
- Wat ging er mis met Hubble vlak na zijn lancering?
- Komt Hubble dichterbij de objecten die hij observeert?
- Kan Hubble foto's van de aarde maken?
- Waarom hebben sommige Hubble-afbeeldingen een trapvormige rand?
- Hubble Ruimtetelescoop: samenvattend
Wat is Hubble?
Hubble, ook bekend als HST, is een ruimtetelescoop die op 24 april 1990 werd gelanceerd. Omdat hij geen last heeft van verstoringen door de atmosfeer van de aarde, heeft hij sterrenstelsels, nevels en verre sterren in ongekend detail zichtbaar gemaakt. Hubble is veel meer dan alleen een camera: hij heeft ons begrip van het heelal compleet veranderd — hij hielp wetenschappers de leeftijd van het universum te bepalen, ontdekte dat het universum steeds sneller uitdijt en onderzocht werelden buiten ons zonnestelsel.
Hubble voor altijd: waarom Hubble zo bijzonder is
Tijdens zijn 35 jaar in de ruimte heeft Hubble meer dan 1,6 miljoen waarnemingen gedaan, wat heeft geleid tot meer dan 21.000 wetenschappelijke artikelen. Als je al die artikelen op elkaar zou stapelen, krijg je een stapel van ongeveer 53 meter hoog – net iets hoger dan het Vrijheidsbeeld zonder sokkel! Als we hier iedere ontdekking van Hubble zouden bespreken, ben je waarschijnlijk een week aan het scrollen. Laten we daarom enkele van de meest indrukwekkende ontdekkingen eruit pikken.
Eerste telescoop die licht wierp op donkere materie en donkere energie
Hubble hielp wetenschappers te ontdekken dat het universum niet alleen uitdijt, maar dat die uitdijing ook versnelt! Door naar verre supernova's te kijken, toonde Hubble aan dat sterrenstelsels sneller van elkaar weg bewegen dan verwacht. Dit leidde tot de ontdekking van donkere energie – een mysterieuze "antizwaartekracht"-kracht die dingen uit elkaar duwt in plaats van ze samen te trekken. Donkere energie vormt naar schatting zo’n 68% van het universum en zorgt ervoor dat het heelal steeds sneller uitdijt.
Hubble speelde ook een sleutelrol in het onderzoek naar donkere materie, een raadselachtige substantie die een groot deel van de massa van het universum vormt (tot wel 27%). Deze materie straalt geen licht uit en is dus niet direct zichtbaar. Dankzij Hubbles waarnemingen weten we nu dat donkere materie bepaalt hoe sterrenstelsels bij elkaar worden gehouden en hoe ze bewegen door de ruimte.
Eerste telescoop die het bestaan van superzware zwarte gaten bevestigde
Hubble is bijzonder goed in het zichtbaar maken van het onzichtbare, zoals zwarte gaten. Hun zwaartekracht is zo sterk dat zelfs licht niet kan ontsnappen. Voor Hubble konden astronomen hun bestaan alleen maar vermoeden. Hubble leverde overtuigend bewijs door gedetailleerde en heldere beelden vast te leggen van gas en sterren rond zwarte gaten, en door hun snelheden te meten. Dankzij Hubble weten we nu dat er waarschijnlijk superzware zwarte gaten in het centrum van vrijwel alle grote sterrenstelsels zitten. Deze ontdekking heeft ons waardevolle inzichten gegeven over hoe sterrenstelsels ontstaan en evolueren.
Eerste telescoop die botsingen van astronomische objecten fotografeerde
In 1994 legde Hubble vast hoe de komeet Shoemaker-Levy 9 op Jupiter insloeg. De komeet was uiteengevallen in verschillende stukken, en toen die Jupiter raakten, veroorzaakten ze enorme explosies die zichtbare "littekens" op het oppervlak achterlieten. Dit gaf wetenschappers de kans om Jupiters atmosfeer beter te bestuderen en te leren hoe planeten omgaan met grote inslagen vanuit de ruimte.
Hubble heeft ook meerdere botsingen tussen sterrenstelsels vastgelegd. Deze beelden tonen wat er gebeurt met sterren, gas en stof wanneer sterrenstelsels met elkaar in aanraking komen. Wist je trouwens dat ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg, ooit zal botsen met het Andromedastelsel? Hubble leverde het eerste bewijs voor deze toekomstige kosmische gebeurtenis.
Hubble vandaag: nog steeds actief
Sinds de lancering heeft Hubble ons begrip van het heelal voortdurend vergroot, en vandaag de dag draait hij nog altijd op volle kracht.
Is Hubble nog steeds actief?
Ja! Elk jaar ontvangt Hubble ongeveer 1.000 voorstellen van wetenschappers uit de hele wereld voor nieuwe waarnemingen en gebruik van zijn data.
Omdat hij in de ruimte kan worden onderhouden en verbeterd, is Hubble tegenwoordig wetenschappelijk productiever dan ooit tevoren. Hij heeft vijf onderhoudsmissies ondergaan door NASA-astronauten aan boord van de Space Shuttle, waarbij telkens zijn mogelijkheden werden uitgebreid en zijn levensduur werd verlengd. Bij deze missies werden nieuwe instrumenten geïnstalleerd, bestaande apparatuur gerepareerd of verbeterd, en verouderde onderdelen vervangen. Hoewel de laatste onderhoudsmissie in 2009 plaatsvond, wordt verwacht dat Hubble zeker operationeel blijft tot halverwege de jaren 2030.
Wat observeert Hubble op dit moment?
Je kunt controleren wat Hubble op dit moment observeert via de website Space Telescope Live. Let wel op: de afbeeldingen die op die website worden getoond zijn niet altijd afkomstig van Hubble zelf. Ze kunnen ook afkomstig zijn van andere telescopen en dienen dan als voorbeeld van de objecten waar Hubble momenteel naar kijkt tijdens lopende observaties. Dit komt doordat Hubble geen beelden in realtime streamt. In plaats daarvan maakt hij foto's, slaat ze op in zijn interne geheugen en verzendt daarna de gegevens naar de aarde. Vervolgens moeten de gegevens worden verwerkt en gearchiveerd. Van het moment van opname tot aan de openbare publicatie kan dit proces variëren van enkele dagen tot meer dan een jaar.
Kun je Hubble vanaf de aarde zien?
Ja, onder de juiste omstandigheden is Hubble met het blote oog te zien! Als hij op een heldere, donkere nacht dicht genoeg boven je hoofd langs vliegt, zie je hem als een snel bewegend lichtpuntje aan de hemel. Hij kan een helderheid bereiken van magnitude 0.5, wat bijna net zo helder is als Betelgeuze in het sterrenbeeld Orion, Achernar in Eridanus, of de planeet Saturnus. Om de beweging van Hubble te volgen, kun je de Sky Tonight-app gebruiken, waarin je actuele informatie vindt om hem eenvoudig op te sporen.
Hubble morgen: de toekomst van de HST
Wat gebeurt er met Hubble na het einde van zijn missie?
Oorspronkelijk was het plan om Hubble aan het einde van zijn operationele leven veilig terug naar aarde te brengen en hem in een museum tentoon te stellen. Maar door het stoppen van het Space Shuttle-programma is dat plan niet meer haalbaar. Hubble heeft geen eigen aandrijving, waardoor zijn baan langzaam afneemt door atmosferische weerstand. Uiteindelijk zal Hubble terugvallen naar de aarde en volledig verbranden in de atmosfeer.
Welke telescopen volgen Hubble op?
Nu Hubble langzaam richting het einde van zijn diensttijd gaat, staan er verschillende geavanceerde telescopen klaar om zijn werk voort te zetten en uit te breiden:
-
James Webb Space Telescope (JWST): Gelanceerd in december 2021. De JWST observeert het heelal in het infrarode spectrum, waarmee hij verder de ruimte en het verleden in kan kijken dan ooit tevoren. Hij vult de mogelijkheden van Hubble aan door andere golflengtes te bestuderen.
-
Euclid Space Telescope: Gelanceerd in juli 2023. Euclid heeft als doel de grootschalige structuur van het universum in kaart te brengen, om donkere energie en donkere materie beter te begrijpen. De telescoop maakt observaties in zichtbaar en nabij-infrarood licht.
-
Nancy Grace Roman Space Telescope (RST): Gepland voor lancering in mei 2027. Deze telescoop zal grootschalige onderzoeken uitvoeren in zichtbaar en nabij-infrarood licht, gericht op donkere energie, donkere materie en onderzoek naar exoplaneten.
-
Large Ultraviolet Optical Infrared Surveyor (LUVOIR): Voorgesteld voor 2039. LUVOIR zal het universum waarnemen van ultraviolet tot nabij-infrarood met een zeer hoge resolutie, om aardachtige exoplaneten, sterrenstelsels en nog veel meer te bestuderen.
-
Habitable Worlds Observatory (HWO): Voorgesteld voor de eerste helft van de jaren 2040. HWO wordt gezien als een vlaggenschipmissie om te zoeken naar tekenen van leven op aardachtige exoplaneten.
Populaire vragen over Hubble
Naar wie is Hubble vernoemd?
De Hubble Ruimtetelescoop is vernoemd naar de astronoom Edwin Powell Hubble (1889–1953). In de jaren twintig toonde Dr. Hubble aan dat de Melkweg slechts één van vele sterrenstelsels is, waardoor ons beeld van onze plaats in het universum voorgoed veranderde. Zijn belangrijkste ontdekking deed hij in 1929, toen hij aantoonde dat sterrenstelsels sneller van ons vandaan bewegen naarmate ze verder weg staan. Deze ontdekking legde mede de basis voor de theorie van de oerknal (Big Bang).
Was Hubble de eerste ruimtetelescoop?
Nee, Hubble was niet de eerste ruimtetelescoop. In 1962 lanceerden zowel de VS als het Verenigd Koninkrijk al ruimtetelescopen die de zon observeerden: de Orbiting Solar Observatory (OSO) en Ariel 1.
Waarom kan Hubble veel beter zien dan telescopen op aarde?
Ten eerste maakt een telescoop in de ruimte scherpere beelden omdat hij niet gehinderd wordt door de aardatmosfeer, die ervoor zorgt dat sterren lijken te twinkelen. Ten tweede kan Hubble ook nabij-infrarood en ultraviolet licht zien, wat grotendeels wordt geblokkeerd door de atmosfeer. Deze golflengtes laten wetenschappers objecten zien die voor telescopen op aarde onzichtbaar blijven.
Wat ging er mis met Hubble vlak na zijn lancering?
Toen de eerste beelden van Hubble terug naar aarde kwamen, werd duidelijk dat de telescoop niet goed scherpstelde. De hoofdspiegel bleek 2 micrometer te vlak geslepen (ongeveer 1/50ste van de dikte van een mensenhaar), waardoor hij het licht niet goed kon bundelen. Tijdens een onderhoudsmissie in december 1993 werd een nieuwe camera geïnstalleerd, waardoor de beelden van Hubble enorm verbeterden.
Komt Hubble dichterbij de objecten die hij observeert?
Nee, Hubble blijft in zijn baan rond de aarde en reist niet naar andere delen van de ruimte. Hij maakt scherpe beelden omdat hij boven de aardatmosfeer hangt, niet omdat hij fysiek dichter bij kosmische objecten komt.
Kan Hubble foto's van de aarde maken?
Nee, het richtsysteem van Hubble is hier niet voor ontworpen. Hubble richt zich uitsluitend op verre sterren, sterrenstelsels en andere kosmische objecten. De kortst mogelijke belichtingstijd van Hubbles instrumenten is bovendien 0,1 seconde. In die korte tijd legt Hubble door zijn hoge snelheid bijna 700 meter af, waardoor foto's van de aarde compleet onscherp zouden zijn.
Waarom hebben sommige Hubble-afbeeldingen een trapvormige rand?
De trapvormige rand in sommige Hubble-afbeeldingen is een gevolg van de Wide Field and Planetary Camera 2 (WFPC2), een vroegere camera van Hubble die in 2009 werd verwijderd. Deze camera had vier detectors: drie voor breedbeeldopnamen en één voor beelden met hoge resolutie. Toen de data van deze detectors werden samengevoegd, ontstonden er lege gebieden omdat hun gezichtsvelden niet precies overeenkwamen. Dit zorgde voor het "trapvormige" effect, waarbij sommige delen van de afbeelding ontbreken of donker zijn.
Heb je genoten van deze leuke feiten over de Hubble Ruimtetelescoop? Wil je nog meer ontdekken? Bekijk dan onze infographic met nog meer Hubble-feiten!
Hubble Ruimtetelescoop: samenvattend
De Hubble Ruimtetelescoop is niet alleen indrukwekkend vanwege zijn schitterende beelden uit de ruimte; hij speelt ook een hoofdrol bij enkele van de meest verbazingwekkende ontdekkingen! Van het bewijzen dat het universum uitdijt en het onthullen van donkere energie en donkere materie, tot het bevestigen van het bestaan van superzware zwarte gaten: Hubble heeft ons begrip van het heelal voorgoed veranderd. Hoewel zijn missie nog niet voorbij is, zullen toekomstige telescopen verder bouwen op het fundament dat Hubble heeft gelegd. Wil je weten waar Hubble nu is? Volg hem dan via de Sky Tonight-app – jouw persoonlijke gids door de kosmos!
