Het Melkwegstelsel: Alles wat je moet weten
In dit artikel hebben we antwoorden verzameld op de meest gestelde vragen over de Melkweg. Blijf lezen en ontdek wat het is, waar we ons bevinden in de Melkweg, en wanneer je de sterrenstelsel het beste kunt waarnemen. De gratis Sky Tonight app helpt je om door de Melkweg te navigeren.
Inhoud
- Wat is de Melkweg?
- Snelle feiten
- De grootte van de Melkweg
- Waarom wordt het de Melkweg genoemd?
- Welk type sterrenstelsel is de Melkweg?
- Waar staat de aarde in de Melkweg?
- Wat bevindt zich in het centrum van de Melkweg?
- Hoe weten we hoe de Melkweg eruit ziet?
- Hoe kun je de Melkweg zien?
- Samenvatting: het Melkwegstelsel
Wat is de Melkweg?
De Melkweg is een groot, spiraalvormig stelsel van ongeveer 400 miljard sterren, waaronder onze Zon, die door de zwaartekracht bij elkaar worden gehouden. De ruimte tussen de sterren is grotendeels gevuld met gas en stof, en in het hart van dit systeem bevindt zich een superzwaar zwart gat. Dit systeem noemen we een “stelsel” of “galaxie”.
Snelle feiten
- Leeftijd: 13,6 miljard jaar
- Type: Balkspiraalstelsel
- Grootte: 105.700 lichtjaar in doorsnee
- Massa: 1,5 biljoen zonnemassa’s
- Aantal sterren: 100 tot 400 miljard
De grootte van de Melkweg
De Melkweg is het op één na grootste sterrenstelsel in de Lokale Groep van sterrenstelsels; de eerste plaats gaat naar Andromeda. De Melkweg is 105.700 lichtjaar breed, terwijl de Andromedanevel 220.000 lichtjaar breed is. Overigens strekt de Lokale Groep — een groep van meerdere sterrenstelsels waaronder de Melkweg — zich ongeveer 10 miljoen lichtjaar rondom ons uit in de ruimte.
Net zoals de Aarde om de Zon draait, draait ons Zonnestelsel om het centrum van de Melkweg. Dit sterrenstelsel is zó enorm dat het ongeveer 250 miljoen jaar duurt voordat ons Zonnestelsel één volledige omwenteling maakt! In de astronomie noemen we dit een galactisch jaar.
Sinds zijn ontstaan heeft de Zon slechts 20 van zulke omwentelingen voltooid. Eén galactisch jaar geleden verschenen de eerste dinosaurussen op Aarde — en zoogdieren moesten nog evolueren.
Waarom wordt het de Melkweg genoemd?
De naam van ons eigen sterrenstelsel komt, net als de namen van veel andere hemellichamen, uit de oude Griekse en Romeinse culturen. Zowel de Grieken als de Romeinen zagen de sterrenband als de rivier van melk. De Grieken geloofden dat het melk van de godin Hera was die het over de hemel morste en volgens de Romeinse mythe was de Melkweg melk van hun godin Ops.
Andere culturen hadden hun eigen mythen en denkbeelden over de sterrenband van licht aan de nachtelijke hemel. Mensen in Oost-Azië noemden het de Zilverachtige Rivier van de Hemel; de Finnen en Esten geloofden dat het het Pad van de Vogels was; in Zuidelijk Afrika wordt het de Ruggengraat van de Nacht genoemd.
Welk type sterrenstelsel is de Melkweg?
Er zijn vier hoofdtypen sterrenstelsels:
- spiraal
- elliptisch
- bijzonder
- onregelmatig.
De spiraalvormige Melkweg behoort tot het eerste type; als je hem van boven (of van onder) zou bekijken, zou hij eruitzien als een draaiend windmolentje.
Om precies te zijn is de Melkweg een staafvormig spiraalstelsel, wat betekent dat het een centrale staafvormige rechte structuur bestaande uit sterren heeft. Deze staaf bevat de kern van het melkwegstelsel in het centrum en heeft twee spiraalarmen aan de uiteinden. Als de Melkweg een gewoon spiraalvormig sterrenstelsel was, zouden de armen recht naar het centrum leiden (of naar de kern) zoals in het Andromeda sterrenstelsel.
Waar staat de aarde in de Melkweg?
Over onze plaats binnen de Melkweg gesproken, we bevinden ons ver van het centrum ervan, wat goed nieuws is (tenzij je altijd al een enorm zwart gat in de buurt wilde hebben). Onze zon bevindt zich bijna 27.000 lichtjaar van de kern van de Melkweg, ofwel ongeveer halverwege tussen het centrum en de rand ervan.
Ons zonnestelsel bevindt zich tussen de twee hoofdarmen - Scutum-Centaurus en Perseus, binnen de kleine deelarm die de Orion-arm of Orion-uitloper genoemd wordt. Deze arm is ongeveer 3.500 lichtjaar breed en meer dan 20.000 lichtjaar lang. Het dankt zijn naam aan het sterrenbeeld Orion. Door onze ligging daarin zien we zoveel heldere objecten binnen het sterrenbeeld Orion - we kijken gewoon naar onze plaatselijke spiraalarm.
Wil je weten waar we ons bevinden in het waarneembare Universum? Bekijk dan deze infographic — en ontdek meteen ons kosmisch adres!
Wat bevindt zich in het centrum van de Melkweg?
Het centrale gebied van de Melkweg wordt het Galactisch Centrum genoemd, en het bevat een superzwaar zwart gat van ongeveer 4 miljoen zonnemassa’s, genaamd Sagittarius A*. Om het zwarte gat daadwerkelijk te zien, heb je een speciale radiotelescoop nodig.
Je kunt de locatie echter wel aan de hemel vinden met de Sky Tonight app. Typ gewoon “Melkwegcentrum” in de zoekbalk en tik op het doelicoon naast het resultaat om te zien waar het zich bevindt.
Een toevallige waarnemer kan het Galactisch Centrum waarnemen, dat ondanks zijn enorme afstand tot de aarde (27.000 lichtjaar) erg helder is. Zijn helderheid is echter gemakkelijk te verklaren - er bevinden zich ongeveer 10 miljoen sterren binnen één parsec van het Galactisch Centrum.
Hoe weten we hoe de Melkweg eruit ziet?
Vanuit onze plaats in de Melkweg is het nogal moeilijk om de vorm ervan te achterhalen. We hebben geen foto's van ons melkwegstelsel van opzij, want we kunnen het voorlopig nog niet echt verlaten. We hebben echter verschillende aanwijzingen die ons geholpen hebben uit te zoeken hoe het er uit ziet:
-
Astronomen observeren de andere sterrenstelsels en vergelijken ze met het gedrag van het stelsel waarin wij leven. Toen ze bijvoorbeeld de snelheden van sterren en gas in de Melkweg maten, zagen ze dat een algemene rotatiebeweging verschilt van willekeurige bewegingen. Dit is een kenmerk van een spiraalvormig sterrenstelsel.
-
Omdat de Melkweg voor ons als een lange streep over de hemel verschijnt, betekent dit dat zijn vorm eerder een schijf is die we van de rand zien. We kunnen ook de uitstulping in het centrum vinden en uit waarnemingen van de andere sterrenstelsels weten we dat de spiraalstelsels schijven zijn met centrale uitstulpingen.
-
De gashoeveelheid, kleur en het stofgehalte van onze Melkweg zijn als in de andere spiraalvormige sterrenstelsels.
Hoe kun je de Melkweg zien?
Het goede nieuws is dat de Melkweg het hele jaar door zichtbaar is, waar je je ook bevindt op aarde.
Maar omdat onze planeet draait, beweegt ook het sterrenstelsel over de hemel, inclusief zijn kern — het Galactisch Centrum, het helderste en spectaculairste deel.
En soms verdwijnt die kern uit ons zicht.
Waar is het Galactisch Centrum zichtbaar?
Het Galactisch Centrum bevindt zich in het sterrenbeeld Boogschutter en is, net als dat sterrenbeeld zelf, alleen zichtbaar vanaf breedtegraden tussen 55ºN en 90ºS. Als je ten noorden van 55ºN woont, kun je de exacte locatie van het Galactisch Centrum niet waarnemen. In plaats daarvan zie je alleen de buitenste regio’s van het heldere kerngebied van de Melkweg. De beste momenten om te kijken zijn net vóór en net na de zomer.
Wanneer is het Galactisch Centrum zichtbaar?
Vanuit het Noordelijk Halfrond is het Galactisch Centrum zichtbaar van maart tot oktober. Vanuit het Zuidelijk Halfrond is de kern zichtbaar van februari tot oktober.
De kern van de Melkweg is de rest van het jaar nergens ter wereld zichtbaar, omdat het dan alleen boven de horizon staat tijdens daglichturen.
Aan het begin van het zichtbaarheidseizoen kun je het Galactisch Centrum kort voor zonsopgang zien. Na verloop van tijd wordt het elke nacht langer zichtbaar, en in juni-juli is de kern de hele nacht zichtbaar vanaf beide halfronden. Tegen het einde van het seizoen, in oktober, is het Galactisch Centrum ’s avonds zichtbaar. Het komt elke nacht eerder op, totdat het uiteindelijk verdwijnt in het zonlicht.
Interessant feit: Vanaf zuidelijke breedtes zijn de omstandigheden om de Melkweg te bekijken beter. Daar is de Melkweg de hele nacht zichtbaar in de wintermaanden, wanneer de nachten langer en donkerder zijn.
Wat heb je nodig om het Galactisch Centrum te zien?
Je hebt een écht donkere plek nodig zonder lichtvervuiling. Deze hulpmiddelen helpen je zo’n plek te vinden: NASA's Blue Marble, International Dark Sky-locaties, Dark Site Finder. Of zoek een sterrenwacht in de buurt — die liggen altijd op donkere locaties.
Wil je weten hoe lichtvervuild de hemel boven jouw stad is? Bekijk dan onze infographic en ontdek hoe lichtvervuiling je waarnemingen beïnvloedt!
Ook moeten de hemelcondities helder en wolkenvrij zijn. Je kunt een sterrenkijk-app gebruiken met een weersvoorspelling voor sterrenkijken die de waarnemingsomstandigheden aangeeft. Bijvoorbeeld Sky Tonight — die is gratis en werkt zonder internetverbinding.
De maanfase is belangrijk! Een Nieuwe Maan is ideaal, omdat het maanlicht je waarnemingen dan niet verstoort. Om de maanfase voor elke datum te checken, gebruik je de Sky Tonight app of bezoek je de Maankalender op onze website.
Als je van plan bent om foto’s van de Melkweg en zijn kern te maken, gebruik dan hulpmiddelen om de positie van het sterrenstelsel aan de hemel in de tijd te visualiseren. Onze aanbeveling is de Ephemeris app, die de zichtbaarheid van de Melkweg, de exacte positie van de kern en meer voorspelt. Ephemeris helpt ook om snel gedetailleerde informatie te vinden over de Zon, de Maan en de Melkweg voor elke datum, tijd en locatie.
Veelgestelde vragen
Hoeveel sterren zijn er in de Melkweg?
Het is moeilijk om een exact getal te geven, maar er zijn minstens 100 miljard sterren in de Melkweg. De huidige schatting van wetenschappers ligt tussen de 100 en 400 miljard sterren.
Hoeveel planeten zijn er in de Melkweg?
Wetenschappers gaan ervan uit dat er minstens 100 miljard planeten in de Melkweg zijn en dat meer dan 10 miljard daarvan op een aardbol lijken.
Hoeveel zonnestelsels zijn er in de Melkweg?
Nou, er is maar één zonnestelsel in ons Melkwegstelsel, want alleen het onze wordt officieel zo genoemd. Maar astronomen hebben in de Melkweg meer dan 3.200 andere sterren gevonden met planeten die er omheen draaien.
Hoeveel sterrenbeelden zijn er in de Melkweg?
Gezien vanaf de aarde beslaat de Melkweg een hemelgebied dat 30 sterrenbeelden omvat. Het helderste deel van ons Melkwegstelsel, het Galactisch Centrum, ligt in het sterrenbeeld Boogschutter.
Is de Melkweg uniek?
De Melkweg is slechts één van de miljarden sterrenstelsels in het Universum — een feit dat voor het eerst werd bewezen door Edwin Hubble in de 20e eeuw. Hoewel de Melkweg qua vorm en structuur op veel andere spiraalvormige sterrenstelsels lijkt, wijzen recente studies erop dat haar chemische samenstelling behoorlijk zeldzaam is. Dit betekent dat de Melkweg zich mogelijk op een andere manier heeft ontwikkeld dan vergelijkbare sterrenstelsels.
En natuurlijk is de Melkweg voor ons echt uniek — het is ons thuis in de uitgestrekte ruimte.
Is de Melkweg anders op het Zuidelijk Halfrond?
Ja, je kijk op de Melkweg verandert afhankelijk van je locatie. De kern van de Melkweg komt ongeveer overeen met het sterrenbeeld Boogschutter, dat zich op een declinatie van ongeveer 30°Z bevindt. Dit betekent dat voor mensen die rond 30° zuiderbreedte wonen, de kern van de Melkweg vrijwel recht boven hen verschijnt — wat een spectaculair zicht biedt vol heldere sterren en sterrenbeelden rijk aan indrukwekkende deep-sky objecten.
Wanneer is het Melkwegseizoen?
Hoewel de Melkweg zelf het hele jaar door zichtbaar is, geldt dat niet voor het Galactisch Centrum — het helderste en meest spectaculaire deel. Met de term Melkwegseizoen bedoelen we de periode van het jaar waarin dit centrale gebied ’s nachts zichtbaar is, wat de mooiste uitzichten op ons sterrenstelsel biedt.
Op het Noordelijk Halfrond loopt het Melkwegseizoen van maart tot oktober. Op het Zuidelijk Halfrond duurt het van februari tot oktober. Het Galactisch Centrum is in juni en juli de hele nacht zichtbaar vanaf beide halfronden.
Samenvatting: het Melkwegstelsel
De Melkweg is een enorm balkspiraalstelsel dat tot 400 miljard sterren bevat en zich uitstrekt over ongeveer 105.700 lichtjaar. Ons Zonnestelsel bevindt zich in dit sterrenstelsel, op ongeveer 27.000 lichtjaar van het centrum, op veilige afstand van het superzware zwarte gat Sagittarius A* in de kern. Hoewel de Melkweg het hele jaar door zichtbaar is, is de spectaculaire kern alleen te zien tussen maart en oktober — om die te zien heb je donkere locaties nodig met minimale lichtvervuiling. Om gemakkelijk objecten van de Melkweg aan de hemel te ontdekken, gebruik je de gratis Sky Tonight app.
We wensen je heldere nachten en veel kijkplezier!
