Lichtvervuiling: sterloze hemel en beschadigde natuur
Kun je je voorstellen je woning uit te gaan en de prachtige Melkweg boven je hoofd te zien gloeien? Helaas is het onmogelijk als je in een grote stad woont; de reden is lichtvervuiling.
Inhoud
- Wat is lichtvervuiling in eenvoudige woorden?
- Soorten lichtvervuiling
- Wat is de schaal voor lichtvervuiling?
- Hoe meet je zelf lichtvervuiling?
- Lichtvervuilingseffecten
- Hoe kunnen we lichtvervuiling verminderen?
- Veelgestelde vragen
Twintig jaar geleden, op 1 juni 2002, keurde Tsjechië de eerste wet ter wereld goed om lichtvervuiling te verminderen. We willen deze verjaardag gebruiken om het te hebben over lichtvervuiling en de effecten ervan op ons leven en in het bijzonder op de astronomie.
Wat is lichtvervuiling in eenvoudige woorden?
Lichtvervuiling is de aanwezigheid van overmatig kunstlicht tijdens de nacht. Het komt het meest voor in grote steden waar het wordt geproduceerd door straatlantaarns, reclameborden, winkelcentra en buitenverlichting van gebouwen.
Astronomen zijn specifiek bezorgd over lichtvervuiling omdat het hen verhindert om de nachtelijke hemel te observeren. Milieudeskundigen, gezondheidswerkers en economen dringen echter ook aan op het verminderen van lichtvervuiling; we zullen je binnenkort vertellen waarom.
Soorten lichtvervuiling
Er zijn meerdere soorten lichtvervuiling; laten we kort kijken naar de soorten die directe invloed kunnen hebben op de observationele astronomie:
- Skyglow: gele of oranje halo aan de nachtelijke hemel;
- Glare: helder licht van passerende auto's of straatlantaarns;
- Light trespass: straatlicht schijnt in je kamer;
- Satellite glow: opheldering van de lucht door kunstmatige satellieten.
Het eerste type lichtvervuiling vermindert je vermogen om hemellichamen te zien. De tweede en derde types verpesten je nachtzicht.
Het vierde type is betrekkelijk recent ontstaan. Veel deskundigen denken dat satelliet-constellaties, zoals Starlink, een bedreiging vormen voor de astronomie op de grond. Door de toename van het aantal satellieten kan onze lucht in de nabije toekomst krioelen van felle stippen kunstlicht.
Wat is de schaal voor lichtvervuiling?
Astronomen gebruiken vaak de Bortle-schaal om de helderheid van de nachtelijke hemel te meten. Deze schaal varieert van Klasse 1 (perfect donkere hemel) tot Klasse 9 (stadshemel met meeste lichtvervuiling). Je kunt hier gedetailleerde beschrijvingen van elk van de klassen lezen.
Er zijn ook andere schalen voor het meten van lichtvervuiling. Deze interactieve lichtvervuilingskaart maakt bijvoorbeeld gebruik van een schaal op basis van de straling van de lichtbronnen. Als je 'World Atlas 2015' selecteert in de vervolgkeuzelijst in de rechterbovenhoek, zie je een kaart die een schaal gebruikt op basis van de helderheid van de hemel. Probeer je stad te vinden op deze kaarten en zie hoeveel lichtvervuiling er is!
Hoe meet je zelf lichtvervuiling?
Je kunt lichtvervuiling op je locatie meten door de zwakste sterren te bepalen die je kunt zien. Astronomen noemen dit de 'naked-eye limiting magnitude' of NELM. Hoewel dit criterium vrij subjectief is omdat het afhangt van je gezichtsvermogen, kan het je nog steeds helpen te begrijpen hoeveel skyglow er bij je in het luchtruim is.
Als je op het noordelijk halfrond woont, kun je het sterrenbeeld Ursa Minor gebruiken voor je metingen, omdat het nooit onder de horizon uitkomt. Waarnemers op het zuidelijk halfrond kunnen het Zuiderkruis gebruiken. We vertellen je hoe je de NELM kunt bepalen met behulp van Ursa Minor's Little Dipper en de Sky Tonight-app.
Ten eerste moet je Ursa Minor vinden. Open Sky Tonight, tik op het vergrootglas aan de onderkant van het scherm en typ 'Ursa Minor' in het zoekveld. Tik vervolgens op het blauwe doelpictogram van het bijbehorende zoekitem; je ziet de huidige locatie van Ursa Minor. Richt je apparaat op de hemel en volg de pijl om Ursa Minor te vinden.
Nu is het tijd om de grensmagnitude te bepalen. Zoom in op het sterrenbeeld om de individuele sterren in het Little Dipper-asterisme te zien. Tik op het paneel onder aan het scherm. In het linkerbovengedeelte van het paneel bevindt zich een magnitude-schuifregelaar. Pas de schuifregelaar aan totdat het aantal Little Dipper-sterren dat je aan de hemel ziet overeenkomt met het aantal sterren in de app. Het getal dat je onder de schuifregelaar ziet, is je naked-eye limiting magnitude.
Lichtvervuilingseffecten
Mensen die niet geïnteresseerd zijn in het observeren van de nachtelijke hemel geven meestal niet veel om lichtvervuiling. Maar als je denkt dat het alleen liefhebbers van astronomie treft, dan heb je het mis; lichtvervuiling is schadelijk voor de meeste levende wezens en het milieu als geheel.
Lichtvervuiling en de menselijke gezondheid
Mensen zijn gewend aan een bepaalde dag-nachtcyclus, die fungeert als een interne klok voor ons lichaam. Deze cyclus wordt beheerst door de hoeveelheid licht om ons heen. Overmatig kunstlicht tijdens de nacht kan deze cyclus verstoren en slaapstoornissen, depressie en verzwakking van het immuunsysteem veroorzaken.
Lichtvervuiling en dieren
Licht regelt ook het gedrag van dieren, zoals voortplanting, slaap en bescherming tegen roofdieren. Buitensporig kunstlicht heeft op veel manieren een negatieve invloed op dieren: trekvogels raken gedesoriënteerd, babyschildpadden worden van de oceaan naar de steden getrokken, insectenpopulaties dalen, enz.
Lichtvervuiling en energieverspilling
Onnodige verlichting kost miljarden dollars per jaar en schaadt de ecologie. Volgens de International Dark-Sky Association wordt 35% van alle buitenverlichting verspild door slecht ontworpen verlichtingsarmaturen. De totale kosten van dit afval bedragen ongeveer drie miljard dollar per jaar, alleen al in de Verenigde Staten. Bovendien worden er miljoenen tonnen kooldioxide uitgestoten om deze verlichting van stroom te voorzien, wat resulteert in enorme schade aan het milieu.
Lichtvervuiling en de nachtelijke hemel
Volgens het artikel gepubliceerd in het tijdschrift Science Advances leeft meer dan 80% van de wereldbevolking onder een luchtruim met lichtvervuiling. Door de skyglow hebben veel stadsbewoners de Melkweg nog nooit gezien! Als gevolg hiervan moeten mensen nu vrij ver van grote steden reizen om iets meer dan een handvol sterren te zien. Lichtvervuiling maakt het ook uitdagender voor astrofotografen om nachtelijke luchtfoto's te maken.
Hoe kunnen we lichtvervuiling verminderen?
De gemeentelijke autoriteiten kunnen lichtvervuiling bestrijden door de straatverlichting aan te passen en het ontwerp van verlichtingsarmaturen te verbeteren. Er moeten drie belangrijke stappen worden gezet:
- Warm geel licht gebruiken in plaats van blauw licht;
- Dimmen van alle onnodig heldere lichtbronnen;
- Afschermen van armaturen zodat er geen licht in de lucht ontsnapt.
Hier vind je een voorbeeld van een goed armatuurontwerp.
Er zijn ook dingen die je zelf kunt doen om lichtvervuiling te minimaliseren; vooral als je in een huis woont:
- Doe het licht uit als je het niet nodig hebt;
- Gebruik lichtbronnen met warme kleuren;
- Schakel over op led-lampen; ze verspillen minder elektriciteit;
- Vervang buitenverlichting door afgeschermde armaturen;
- Installeer bewegingssensoren op buitenlampen.
Vergeet niet dat zelfs kleine stappen in het verminderen van lichtvervuiling de moeite waard zijn!
Veelgestelde vragen
Welk land heeft de meeste lichtvervuiling?
Singapore wordt beschouwd als het land met de meeste lichtvervuiling ter wereld. Andere landen met een hoog niveau van lichtvervuiling zijn Koeweit, Qatar, de VAE en Saoedi-Arabië. Zie de lijst van 20 landen met de meeste lichtvervuiling.
Welk land heeft de minste lichtvervuiling?
Tsjaad, de Centraal-Afrikaanse Republiek en Madagaskar zijn de landen die het minst worden getroffen door lichtvervuiling. Bekijk een lichtvervuilingskaart.
Hoeveel is lichtvervuiling toegenomen?
Volgens een studie onder leiding van de Universiteit van Exeter is de wereldwijde lichtvervuiling in 25 jaar met ten minste 49% toegenomen. De onderzoekers zeggen echter dat de werkelijke stijging kan oplopen tot 270%, omdat ze alleen het licht dat zichtbaar is via satellieten in hun studie hebben opgenomen.
Hoeveel sterren kun je zien met lichtvervuiling?
Het menselijk oog kan ongeveer 2500 individuele sterren zien op een donkere locatie. Als je in een buitenwijk woont, is het aantal zichtbare sterren 10 procent daarvan; tot ongeveer 250. Vanuit een typische stad met lichtvervuiling zie je misschien maar een dozijn sterren. Bekijk een infographic over de helderste sterren aan de nachtelijke hemel.
Kortom: Lichtvervuiling is overmatig gebruik van kunstlicht. Het creëert skyglow, waardoor het moeilijk is om sterren aan de nachtelijke hemel te zien. Het heeft ook een negatieve invloed op de menselijke gezondheid, fauna, ecologie en economie. Lichtvervuiling kan echter worden teruggedraaid en iedereen kan hieraan bijdragen.
