De 15 beste sterrenclusters voor het blote oog

~7 min
Onderwerpen:Clusters, nevels, sterrenstelsels
15 star clusters
©Vito Technology, Inc.

Iedereen kan dingen diep in het heelal waarnemen. Om dat te bewijzen hebben we hier 15 sterrenclusters opgesomd die zelfs met het blote oog gemakkelijk te zien zijn. Dat klopt, je hebt geen ingewikkelde, dure telescoop nodig om objecten te zien die biljoenen kilometers van ons af staan. Wil je meer weten over sterrenclusters? Laten we dan snel beginnen!

Inhoud

Sterrenclusters

Laten we eerst eens kijken naar wat deze term eigenlijk betekent. Een sterrencluster wordt ook wel sterrenhoop genoemd en is een grote groep sterren die elk bij elkaar gehouden worden als gevolg van wederzijdse aantrekking door de zwaartekracht. Verwar ze niet met sterrenstelsels, die ook bestaan uit groepen sterren die door de zwaartekracht bij elkaar gehouden worden. Om onderscheid te kunnen maken tussen deze ruimteobjecten, moet je onthouden dat sterrenstelsels immens veel groter zijn. Een typische (bolvormige) sterrencluster heeft een massa van 100.000 keer de zon, terwijl het Melkwegstelsel een massa heeft van bijna 1 biljoen keer de zon.

Bolvormige en open clusters

Sterrenclusters worden onderverdeeld in twee soorten: bolvormige en open clusters. Ze verschillen aanzienlijk.

Bolvormige clusters zijn oude, doorgaans ronde groepen sterren die kunnen bestaan uit een paar duizend tot zelfs miljoenen sterren. De bekendste voorbeelden zijn 47 Tucanae en Omega Centauri.

Open clusters daarentegen zijn veel jonger en kleiner. Ze bestaan uit honderden of duizenden sterren. Deze sterrenclusters hebben de neiging om na verloop van tijd hun onderlinge aantrekkingskracht te verliezen en verder uit elkaar te bewegen, waardoor ze minder op een hoop komen te staan. Daardoor hebben ze een onregelmatigere vorm. Dat kun je zelf zien door te kijken naar de Plejaden, de Hyaden of de Bijenkorfcluster.

Zo spot je een sterrencluster aan de hemel

Er zijn drie manieren om werkelijk elk object aan de hemel te kunnen zien: een gids lezen, een hemelkaart gebruiken of een astronomie-app downloaden. Voor de eerste methode heb je een instructie nodig over hoe je een specifieke cluster vindt door je te oriënteren op een specifieke ster. Vergeet niet dat de hemel er anders uitziet op verschillende halfronden, daarom kan het lastig zijn om een gids te vinden waar je overal wat aan hebt. Voor de tweede manier heb je websites nodig, zoals SkyMap of Sky-Map.org. Ze werken niet offline, daarom is dit niet de handigste manier voor wie het licht van de bebouwde kom achter zich wil laten. Voor de derde manier hoef je alleen maar een astronomie-app te downloaden.

Ben je geen ervaren waarnemer maar wil je graag de charme van de sterrenhemel ervaren, gebruik dan Star Walk 2. Met de prachtige en unieke graphics kun je diep de wereld van astronomie induiken.

Heb je al wat kennis van astronomie, wil je je niet laten afleiden door een app en heb je een eenvoudig hulpmiddel nodig, download dan Sky Tonight. In tegenstelling tot Star Walk 2 kun je in deze app alle ruimteobjecten gratis bekijken. Sky Tonight is vooral nuttig voor waarnemingen van de diepe ruimte, omdat de app een grote database met deepskyobjecten biedt.

Beide apps werken ook zonder internetverbinding, dus als je ergens naartoe gaat om geen last te hebben van licht van bebouwing kun je ze nog steeds gebruiken.

Lijst van sterrenclusters

In deze lijst staan de sterrenclusters op volgorde van hun schijnbare magnitude, te beginnen met de helderste.

Houd er rekening mee dat de beperkende magnitude die het gemiddelde menselijk oog kan waarnemen, boven voorsteden ongeveer 5,5 bedraagt (klasse 5 op de schaal van Bortle). Aan de hemel boven de stad (klasse 8) kun je amper objecten zien met een schijnbare magnitude van 4,0. Als je meer wil zien, kun je een verrekijker gebruiken of ergens naartoe gaan waar de hemel donkerder is.

1. Hyaden (Collinder 50)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 0,5
  • Sterrenbeeld: Stier
  • Waarneembaar vanaf: noordelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: januari-april

De Hyaden of Collinder 50 is de dichtstbijzijnde en best bestudeerde open sterrenhoop. Ongeveer een dozijn van de heldere sterren van de Hyaden zijn met het blote oog te zien! Om ze te vinden, zoek je 's avonds naar de V-vormige groep sterren, de felrode ster Aldebaran staat in de buurt.

2. Alpha Persei-cluster (Collinder 39)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 1,2
  • Sterrenbeeld: Perseus
  • Waarneembaar vanaf: noordelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: augustus-november

De gemakkelijkste manier om Collinder 39 te vinden, is door op zoek te gaan naar de helderste ster van deze cluster: Alpha Persei of Mirphak, de ster die ook de helderste ster van het sterrenbeeld Perseus is. Op het noordelijk halfrond staat deze sterrenhoop elke nacht van het jaar boven de horizon, al blijft de sterrenhoop in de lente erg laag staan.

3. Plejaden (Messier 45)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 1,6
  • Sterrenbeeld: Stier
  • Zichtbaar vanaf: overal
  • Bese tijd om te zien: november

De Plejaden, of het Zevengesternte, is waarschijnlijke de beroemdste sterrencluster: de cluster is helder, prachtig, gemakkelijk te zien en vanaf elke plek op de wereld waar te nemen. Wil je Messier 45 vinden, kijk dan om ongeveer middernacht naar boven en zoek naar een kleine groep sterren in de vorm van een scheplepel.

4. Coma-sterrencluster (Melotte 111)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 1,8
  • Sterrenbeeld: Hoofdhaar
  • Waarneembaar vanaf: noordelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: april-mei

Het meest opvallende onderdeel van het sterrenbeeld Hoofdhaar, de Coma-sterrencluster, is rond 21.30 uur op avonden in april gemakkelijk te vinden. Kijk uit naar de blauwig witte letter 'V' die gevormd wordt door zwakke, haast sliertige sterren.

5. Zuidelijke Plejaden (IC 2602)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 1,9
  • Sterrenbeeld: Kiel
  • Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: februari-maart

Wacht ongeveer een uur na zonsondergang om de zuidelijke naamgenoot van de beroemde Plejaden te zien. IC 2602 is 70% zwakker dan zijn noordelijke tegenhanger, maar is nog steeds gemakkelijk te spotten met het blote oog. Bovendien is deze sterrenhoop ook alleen te zien vanaf zuidelijke breedtegraden (vandaar de naam).

6. Omicron Velorum-cluster (IC 2391)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 2,5
  • Sterrenbeeld: Zeilen
  • Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: maart

De sterrenhoop Omicron Velorum dankt zijn naam aan de helderste ster in deze cluster. Dit met het blote oog waarneembare object is minder populair dan de andere sterrenclusters op de lijst, maar IC 2391 is zeker goed te zien. Zelfs onze voorouders hebben deze cluster waargenomen en voor het eerst beschreven in 964.

7. Wensput-cluster (NGC 3532)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 3
  • Sterrenbeeld: Kiel
  • Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: maart

In 1990 werd de Wensput-cluster het eerste doelwit dat de Hubble-ruimtetelescoop ooit waarnam. Als je door een verrekijker of telescoop kijkt, lijkt NGC 3532 op zilveren munten op de bodem van een put (vandaar de bijnaam). Met het blote oog lijkt de sterrenhoop op een wazige vlek aan de hemel.

8. Ptolemaeuscluster (Messier 7)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 3,3
  • Sterrenbeeld: Schorpioen
  • Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: juni-augustus

Messier 7 is gemakkelijk te zien op het zuidelijk halfrond, waar de sterrenhoop half juni rond middernacht op het hoogste punt aan de hemel komt te staan. Op de noordelijke breedtegraden staat de sterrenhoop laag boven de horizon, dus daar moet je onbelemmerd uitzicht op de horizon hebben wil je hem kunnen zien.

9. Bijenkorf-cluster (Messier 44)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 3,7
  • Sterrenbeeld: Kreeft
  • Waarneembaar vanaf: noordelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: september-mei

Als je de Bijenkorf-sterrenhoop wil zien, moet je onthouden dat deze cluster op het noordelijk halfrond in de winter en vroege lente steeds hoger aan de hemel komt te staan, in juni-augustus verdwijnt in de schittering van de zon en in september terugkeert aan de ochtendhemel.

10. Omega Centauri (NGC 5139)

  • Type: bolvormige cluster
  • Magnitude: 3,9
  • Sterrenbeeld: Centaur
  • Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: april-juni

Omega Centauri is de grootste en helderste bolvormige cluster in het Melkwegstelsel, een van de weinige bolvormige sterrenclusters van de Melkweg die met het blote oog te zien zijn. De sterrenhoop lijkt op een zwakke en wazige ster en is het beste waarneembaar vanaf zuidelijke breedtegraden, maar is ook op het noordelijk halfrond te zien aan de avondhemel.

11. 47 Tucanae (NGC 104)

  • Type: bolvormige cluster
  • Magnitude: 4,0
  • Sterrenbeeld: Toekan
  • Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: september-november

De op een na grootste en helderste bolvormige sterrenhoop 47 Tucanae heeft een extreem dichte kern die je met een verrekijker kunt zien. Voor het blote oog lijkt de cluster op een ietwat wazige ster, vergelijkbaar met de kop van een komeet zonder staart. Zelfs de ontdekker dacht eerst dat het een komeet was!

12. Vlindercluster (Messier 6)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 4,2
  • Sterrenbeeld: Schorpioen
  • Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: april-augustus

Messier 6 is de nabuur van de eerder genoemde cluster Messier 7. Het is een wat kleinere groep sterren die gezien door een verrekijker lijkt op een zwem vuurvliegjes. Met het blote oog lijkt deze sterrenhoop op een nevel zonder sterren.

13. Juwelendoos-cluster (NGC 4755)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 4,2
  • Sterrenbeeld: Zuiderkruis
  • Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: maart-mei

De schitterende Juwelendoos-sterrenhoop heeft ongeveer een dozijn sterren in verschillende tinten blauw, geel en oranje. Met het blote oog lijkt de cluster op een vage ster. Je kunt de cluster eenvoudig herkennen aan het A-vormige asterisme dat gevormd wordt door de vier helderste sterren.

14. Dubbele cluster (NGC 869 en NGC 884)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 4,3
  • Sterrenbeeld: Perseus
  • Waarneembaar vanaf: noordelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: oktober-februari

De dubbele cluster bestaat uit twee afzonderlijke sterrenhopen die met blote oog één grote wazige vlek lijken te vormen. De cluster is moeilijk te zien als deze dicht boven de horizon staat. Kun je de cluster nog niet zien, wacht dan dus even tot de cluster hoger klimt.

15. Kleine bijenkorf-cluster (Messier 41)

  • Type: open cluster
  • Magnitude: 4,5
  • Sterrenbeeld: Grote Hond
  • Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
  • Beste tijd om te zien: januari-februari

Messier 41, soms ook wel de kleine bijenkorfcluster genoemd, bevindt zich in de buurt van Sirius, de helderste ster aan de nachthemel. Je moet op zoek gaan naar een zwak object dat wat wazig lijkt en afwijkt van de kleine stipjes die andere sterren vormen.

Conclusie: nu ken je minstens 15 prachtige sterrenclusters die je overal kunt zien zonder speciale apparatuur. Ga op de volgende heldere avond naar buiten en probeer er een paar te zien! Deel dit artikel bovendien met je vrienden als je het leuk vond.

Wil je een betere visuele representatie zien, bekijk dan eens de kleurrijke foto's van enkele van de sterrenhopen op deze lijst op onze Instagram-account. Houd er rekening mee dat zelfs met een telescoop je ogen de deepskyobjecten niet zo kunnen zien zoals ze lijken op professionele afbeeldingen.

We wensen je een heldere hemel en veel plezier met observeren!

Tekst Credit:
Onderwerpen:Clusters, nevels, sterrenstelsels
Trustpilot