De 15 beste sterrenclusters voor het blote oog
Iedereen kan dingen diep in het heelal waarnemen. Om dat te bewijzen hebben we hier 15 sterrenclusters opgesomd die zelfs met het blote oog gemakkelijk te zien zijn. Dat klopt, je hebt geen ingewikkelde, dure telescoop nodig om objecten te zien die biljoenen kilometers van ons af staan. Je hebt alleen een smartphone nodig met de app Star Walk 2, die je helpt om elk hemelobject in een paar tikken te vinden. Wil je meer weten over sterrenclusters? Laten we dan snel beginnen!
Inhoud
Lijst van sterrenclusters
- 1. Hyaden
- 2. Alpha Persei-cluster
- 3. Plejaden
- 4. Coma-sterrencluster
- 5. Zuidelijke Plejaden
- 6. Omicron Velorum-cluster
- 7. Wensput-cluster
- 8. Ptolemaeuscluster
- 9. Bijenkorf-cluster
- 10. Omega Centauri
- 11. 47 Tucanae
- 12. Vlindercluster
- 13. Juwelendoos-cluster
- 14. Dubbele cluster
- 15. Kleine bijenkorf-cluster
- Hoe vind je een sterrenhoop aan de hemel?
- Veelgestelde vragen over sterrenhopen
- Helderste sterrenhopen: conclusie
Lijst van sterrenclusters
In deze lijst staan de sterrenclusters op volgorde van hun schijnbare magnitude, te beginnen met de helderste.
Houd er rekening mee dat de beperkende magnitude die het gemiddelde menselijk oog kan waarnemen, boven voorsteden ongeveer 5,5 bedraagt (klasse 5 op de schaal van Bortle). Aan de hemel boven de stad (klasse 8) kun je amper objecten zien met een schijnbare magnitude van 4,0. Als je meer wil zien, kun je een verrekijker gebruiken of ergens naartoe gaan waar de hemel donkerder is.
1. Hyaden
- Andere namen: C 41, Cr 50, Mel 25
- Type: open cluster
- Magnitude: 0,5
- Sterrenbeeld: Stier
- Waarneembaar vanaf: noordelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: januari-april
De Hyaden is de dichtstbijzijnde en best bestudeerde open sterrenhoop. Ongeveer een dozijn van de heldere sterren van de Hyaden zijn met het blote oog te zien! Om ze te vinden, zoek je 's avonds naar de V-vormige groep sterren, de felrode ster Aldebaran staat in de buurt.
2. Alpha Persei-cluster
- Andere namen: Cr 39, Mel 20
- Type: open cluster
- Magnitude: 1,2
- Sterrenbeeld: Perseus
- Waarneembaar vanaf: noordelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: augustus-november
De makkelijkste manier om de Alfa Persei-cluster te vinden, is door het helderste lid te lokaliseren: Alpha Persei of Mirfak, dat ook de helderste ster is van het sterrenbeeld Perseus. Op het noordelijk halfrond staat deze sterrenhoop elke nacht van het jaar boven de horizon, al blijft de sterrenhoop in de lente erg laag staan.
3. Plejaden
- Andere namen: Zeven Zusters, M45, Cr 42, Mel 22
- Type: open cluster
- Magnitude: 1,6
- Sterrenbeeld: Stier
- Zichtbaar vanaf: overal
- Bese tijd om te zien: november
De Plejaden is waarschijnlijke de beroemdste sterrencluster: de cluster is helder, prachtig, gemakkelijk te zien en vanaf elke plek op de wereld waar te nemen. Wil je Messier 45 vinden, kijk dan om ongeveer middernacht naar boven en zoek naar een kleine groep sterren in de vorm van een scheplepel.
4. Coma-sterrencluster
- Andere namen: Cr 256, Mel 111
- Type: open cluster
- Magnitude: 1,8
- Sterrenbeeld: Hoofdhaar
- Waarneembaar vanaf: noordelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: april-mei
Het meest opvallende onderdeel van het sterrenbeeld Hoofdhaar, de Coma-sterrencluster, is rond 21.30 uur op avonden in april gemakkelijk te vinden. Kijk uit naar de blauwig witte letter 'V' die gevormd wordt door zwakke, haast sliertige sterren.
5. Zuidelijke Plejaden
.jpg){kind=link}
- Andere namen: IC 2602, C 102, Cr 229, Mel 102
- Type: open cluster
- Magnitude: 1,9
- Sterrenbeeld: Kiel
- Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: februari-maart
Wacht ongeveer een uur na zonsondergang om de zuidelijke naamgenoot van de beroemde Plejaden te zien. De Zuidelijke Plejaden zijn 70% zwakker dan hun noordelijke tegenhanger, maar nog steeds goed zichtbaar met het blote oog. Bovendien is deze sterrenhoop ook alleen te zien vanaf zuidelijke breedtegraden (vandaar de naam).
6. Omicron Velorum-cluster
- Andere namen: IC 2391, C 85, Cr 191
- Type: open cluster
- Magnitude: 2,5
- Sterrenbeeld: Zeilen
- Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: maart
De sterrenhoop Omicron Velorum dankt zijn naam aan de helderste ster in deze cluster. Dit met het blote oog waarneembare object is minder populair dan de andere sterrenclusters op de lijst, maar IC 2391 is zeker goed te zien. Zelfs onze voorouders hebben deze cluster waargenomen en voor het eerst beschreven in 964.
7. Wensput-cluster
- Andere namen: NGC 3532, C 91, Cr 238, Mel 103
- Type: open cluster
- Magnitude: 3
- Sterrenbeeld: Kiel
- Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: maart
In 1990 werd de Wensput-cluster het eerste doelwit dat de Hubble-ruimtetelescoop ooit waarnam. Als je door een verrekijker of telescoop kijkt, lijkt NGC 3532 op zilveren munten op de bodem van een put (vandaar de bijnaam). Met het blote oog lijkt de sterrenhoop op een wazige vlek aan de hemel.
8. Ptolemaeuscluster
- Andere namen: M7, NGC 6475, C 354, Mel 183
- Type: open cluster
- Magnitude: 3,3
- Sterrenbeeld: Schorpioen
- Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: juni-augustus
De Ptolemaeus-cluster is goed zichtbaar op het zuidelijk halfrond, waar hij rond middernacht in juni zijn hoogste punt bereikt. Op de noordelijke breedtegraden staat de sterrenhoop laag boven de horizon, dus daar moet je onbelemmerd uitzicht op de horizon hebben wil je hem kunnen zien.
9. Bijenkorf-cluster
- Andere namen: M44, NGC 2632, Cr 189, Mel 88
- Type: open cluster
- Magnitude: 3,7
- Sterrenbeeld: Kreeft
- Waarneembaar vanaf: noordelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: september-mei
Als je de Bijenkorf-sterrenhoop wil zien, moet je onthouden dat deze cluster op het noordelijk halfrond in de winter en vroege lente steeds hoger aan de hemel komt te staan, in juni-augustus verdwijnt in de schittering van de zon en in september terugkeert aan de ochtendhemel.
10. Omega Centauri
- Andere namen: NGC 5139, C 80, Mel 118
- Type: bolvormige cluster
- Magnitude: 3,9
- Sterrenbeeld: Centaur
- Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: april-juni
Omega Centauri is de grootste en helderste bolvormige cluster in het Melkwegstelsel, een van de weinige bolvormige sterrenclusters van de Melkweg die met het blote oog te zien zijn. De sterrenhoop lijkt op een zwakke en wazige ster en is het beste waarneembaar vanaf zuidelijke breedtegraden, maar is ook op het noordelijk halfrond te zien aan de avondhemel.
11. 47 Tucanae
- Andere namen: NGC 104, C 106, Mel 1
- Type: bolvormige cluster
- Magnitude: 4,0
- Sterrenbeeld: Toekan
- Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: september-november
De op een na helderste bolvormige sterrenhoop, 47 Tucanae, heeft een extreem dicht centrum dat met een verrekijker zichtbaar is. Voor het blote oog lijkt de cluster op een ietwat wazige ster, vergelijkbaar met de kop van een komeet zonder staart. Zelfs de ontdekker dacht eerst dat het een komeet was!
12. Vlindercluster
- Andere namen: M6, NGC 6405, Cr 341, Mel 178
- Type: open cluster
- Magnitude: 4,2
- Sterrenbeeld: Schorpioen
- Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: april-augustus
De buur van de eerder genoemde Ptolemaeus-cluster, de Vlindercluster, is een kleinere groep sterren die door een verrekijker lijkt op een zwerm vuurvliegjes. Met het blote oog lijkt deze sterrenhoop op een nevel zonder sterren.
13. Juwelendoos-cluster
- Andere namen: NGC 4755, C 94, Cr 264, Mel 114
- Type: open cluster
- Magnitude: 4,2
- Sterrenbeeld: Zuiderkruis
- Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: maart-mei
De schitterende Juwelendoos-sterrenhoop heeft ongeveer een dozijn sterren in verschillende tinten blauw, geel en oranje. Met het blote oog lijkt de cluster op een vage ster. Je kunt de cluster eenvoudig herkennen aan het A-vormige asterisme dat gevormd wordt door de vier helderste sterren.
14. Dubbele cluster
- Andere namen: NGC 869 en NGC 884
- Type: open cluster
- Magnitude: 4,3
- Sterrenbeeld: Perseus
- Waarneembaar vanaf: noordelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: oktober-februari
De dubbele cluster bestaat uit twee afzonderlijke sterrenhopen die met blote oog één grote wazige vlek lijken te vormen. De cluster is moeilijk te zien als deze dicht boven de horizon staat. Kun je de cluster nog niet zien, wacht dan dus even tot de cluster hoger klimt.
15. Kleine bijenkorf-cluster
- Andere namen: M41, NGC 2287, Cr 118, Mel 52
- Type: open cluster
- Magnitude: 4,5
- Sterrenbeeld: Grote Hond
- Zichtbaar vanaf: zuidelijk halfrond
- Beste tijd om te zien: januari-februari
De Kleine Bijenkorf bevindt zich in de buurt van Sirius, de helderste ster aan de nachtelijke hemel. Je moet op zoek gaan naar een zwak object dat wat wazig lijkt en afwijkt van de kleine stipjes die andere sterren vormen.
Hoe vind je een sterrenhoop aan de hemel?
-
De eenvoudigste manier om een sterrenhoop of een ander hemelobject te vinden, is door een sterrenkijk-app te gebruiken, zoals Star Walk 2. Dankzij het geavanceerde zoeksysteem met duizenden objecten in de database kun je alle heldere sterrenhopen van onze lijst in een paar klikken vinden. Door je telefoon naar de hemel te richten, zie je hun positie in de echte hemel. Het werkt ook zonder internetverbinding, dus je kunt de stad verlaten en de app toch gebruiken.
-
De tweede manier is via websites, zoals SkyMap of Sky-Map.org. Die werken niet offline, dus ze zijn minder handig als je weg wilt van stadslicht.
-
De derde methode is sterrenhopen zoeken met behulp van herkenningspunten, zoals sterrenbeelden, heldere sterren en asterismen. Deze methode is lastig voor beginners, omdat je moet weten hoe je je oriënteert aan de hemel: je moet de helderste sterrenbeelden kunnen herkennen en weten waar ze staan. Het is het beste om vooraf specifieke sterrenhopen te kiezen en hun thuissterrenbeelden uit het hoofd te leren.
Veelgestelde vragen over sterrenhopen
Wat zijn sterrenhopen?
Een sterrencluster wordt ook wel sterrenhoop genoemd en is een grote groep sterren die elk bij elkaar gehouden worden als gevolg van wederzijdse aantrekking door de zwaartekracht. Verwar ze niet met sterrenstelsels, die ook bestaan uit groepen sterren die door de zwaartekracht bij elkaar gehouden worden. Om onderscheid te kunnen maken tussen deze ruimteobjecten, moet je onthouden dat sterrenstelsels immens veel groter zijn. Een typische (bolvormige) sterrencluster heeft een massa van 100.000 keer de zon, terwijl het Melkwegstelsel een massa heeft van bijna 1 biljoen keer de zon.
Sterrenclusters worden onderverdeeld in twee soorten: bolvormige en open clusters. Ze verschillen aanzienlijk.
Wat is een bolvormige sterrenhoop?
Bolvormige clusters zijn oude, doorgaans ronde groepen sterren die kunnen bestaan uit een paar duizend tot zelfs miljoenen sterren. De bekendste voorbeelden zijn 47 Tucanae en Omega Centauri.
Wat is een open sterrenhoop?
Open sterrenhopen zijn jonge, kleine groepen sterren die uit honderden of duizenden leden bestaan. Deze sterrenclusters hebben de neiging om na verloop van tijd hun onderlinge aantrekkingskracht te verliezen en verder uit elkaar te bewegen, waardoor ze minder op een hoop komen te staan. Daardoor hebben ze een onregelmatigere vorm. Dat kun je zelf zien door te kijken naar de Plejaden, de Hyaden of de Bijenkorfcluster.
Is de Gordel van Orion een sterrenhoop?
De drie sterren van de Gordel van Orion zijn waarschijnlijk rond dezelfde tijd gevormd uit hetzelfde plasma. Toch is de Gordel van Orion geen sterrenhoop: het is een asterisme, een opvallend patroon van sterren dat geen officieel sterrenbeeld is.
Helderste sterrenhopen: conclusie
Je kent nu minstens 15 prachtige sterrenhopen die je zonder speciale apparatuur kunt zien. Ga bij de volgende heldere avond naar buiten en probeer er een paar te spotten! Gebruik je telefoon met de app Star Walk 2: dat bespaart je veel tijd bij het zoeken aan de hemel. Kijk ook eens op onze Instagram-pagina voor schitterende foto’s van de genoemde sterrenhopen. En deel dit artikel gerust met je mede-sterrenkijkers als je het handig vond!
Niet alleen sterrenhopen: verken de diepe ruimte
Heldere sterrenhopen zijn een goed beginpunt, maar er is nog veel meer te zien! Bekijk onze infographic met deep-sky-objecten die perfect zijn voor beginners: je vindt er kleurrijke foto’s en gedetailleerde kaarten om ze op te sporen.
Verken ook onze artikelen over de beste sterrenhopen, sterrenstelsels en nevels. Je vindt er beschrijvingen van losse objecten met observatietips, en gidsen met de beste hemelobjecten per maand.
We wensen je een heldere hemel en veel plezier met observeren!
