De Plejaden: een van de beroemdste sterrenclusters
De Pleiaden zijn een van de helderste diep-ruimte objecten aan de hemel. Dit nevelige "kleine steelpannetje" is zo helder dat je het met het blote oog kunt zien! Om snel de Pleiaden aan de hemel op jouw locatie te vinden, gebruik de gratis Sky Tonight app. Laten we nu meer leren over deze fascinerende sterrenhoop.
Inhoud
- Waar is de Plejaden-sterrenhoop?
Pleiaden vanavond: zie ze naast de Maan
- 26 mei 2025: Pleiaden dicht bij de Maan
- 23 juni 2025: Pleiaden dicht bij de Maan; maansverduistering van de Pleiaden
- 4 juli 2025: Venus-Pleiaden conjunctie
- 20 juli 2025: Pleiaden dicht bij de Maan; maansverduistering van de Pleiaden
- 16 augustus: Plejaden bij de Maan; maansverduistering van de Plejaden
- 12 september: Plejaden bij de Maan; maansverduistering van de Plejaden
- 10 oktober: Plejaden bij de Maan; maansverduistering van de Plejaden
- De geboorte en dood van de Plejaden
- Hoeveel sterren zijn er in de Plejaden-cluster?
- Mythen over de Plejaden
- 4 Dingen die je waarschijnlijk nog niet wist over de Plejaden
- Veelgestelde vragen
- Sterrenhoop Pleiaden: samengevat
Waar is de Plejaden-sterrenhoop?
Je vindt de Plejaden in het sterrenbeeld Stier. Op het noordelijk halfrond kun je ze het beste vinden in januari en februari. Op het zuidelijk halfrond is het cluster het best te zien van december tot maart.
Hoe kun je de Plejaden vinden?
Zoek eerst de Gordel van Orion en trek een denkbeeldige lijn door de drie sterren naar de boog van Orion. De volgende heldere ster die je in deze richting zult zien, is Aldebaran – de helderste ster van het sterrenbeeld Stier en het oog van de hemelse stier. Vervolg de lijn in dezelfde richting en uiteindelijk zul je de Plejaden vinden – een vage blauwe vlek rond de schouder van de stier.
Waar staan de Plejaden vannacht?
Aangezien de baan van de Plejaden dicht bij de ecliptica ligt, kunnen ze vanaf elk punt worden waargenomen, behalve vanaf de Antarctische Cirkel. Gebruik de sterrenkijk-app Sky Tonight om de positie van de sterrenhoop te bekijken: start de app en tik op het vergrootglaspictogram onderaan het scherm. Typ vervolgens "Plejaden" in de zoekbalk en tik op het doelpictogram naast het bijbehorende zoekresultaat. De app toont de huidige positie van het cluster aan de hemel, zodat je kunt zien of het nu zichtbaar is op jouw locatie.
Pleiaden vanavond: zie ze naast de Maan
26 mei 2025: Pleiaden dicht bij de Maan
Op 26 mei om 18:05 GMT zal de Nieuwe Maan over de Pleiaden trekken. Dit evenement zal echter onwaarneembaar zijn, omdat beide objecten bijna tegelijkertijd met de zon opkomen. Denk eraan om uw optiek niet in de buurt van de zon te richten, aangezien dit uw gezichtsvermogen kan schaden!
23 juni 2025: Pleiaden dicht bij de Maan; maansverduistering van de Pleiaden
Op 23 juni om 02:59 GMT zal de Maan, die slechts 6% verlicht is, een nauwe ontmoeting hebben met de Pleiaden-sterrenhoop, waarbij ze slechts 0°12' van elkaar verwijderd zijn. Aangezien dit evenement plaatsvindt slechts twee dagen voor de Nieuwe Maan, zullen beide hemellichamen ongeveer twee uur voor zonsopgang opkomen en het grootste deel van hun tijd in de daghemel doorbrengen. Zoek ze laag aan de noordoostelijke horizon.
Bovendien zullen waarnemers tussen de lengtegraden 40°O en 70°O, waaronder Turkije, Saudi-Arabië, westelijke delen van India en oostelijke delen van Afrika, de maansverduistering van de Pleiaden zien: de Maan zal lijken over de sterrenhoop te bewegen. De verduistering vindt plaats op 23 juni en duurt van ongeveer 00:40 tot 03:20 GMT. Echter, op de meeste locaties zal alleen het begin van het evenement zichtbaar zijn, aangezien de heropleving van de Pleiaden tijdens daglichturen plaatsvindt. Voor een gedetailleerder beeld, pak een verrekijker.
4 juli 2025: Venus-Pleiaden conjunctie
Op 4 juli om 15:44 GMT zal Venus (mag -4.1) zich aligneren met de Pleiaden, waarbij ze dezelfde rechte klimming delen. De twee objecten zullen 6°12' van elkaar gescheiden zijn. De Pleiaden zullen ongeveer drie uur voor zonsopgang opkomen, gevolgd door Venus een uur later. Zoek ze laag aan de noordoostelijke horizon in de vroege ochtendhemel.
20 juli 2025: Pleiaden dicht bij de Maan; maansverduistering van de Pleiaden
Op 20 juli om 10:27 GMT zal de 24%-verlichte Maan dicht bij de Pleiaden passeren, met een scheiding van 0°48'. Beide objecten zullen laat in de nacht boven de noordoostelijke horizon opkomen.
Bovendien zullen waarnemers tussen de lengtegraden 160°W en 100°W, waaronder Canada, de westelijke delen van de Verenigde Staten en Mexico, de maansverduistering van de Pleiaden zien: de Maan zal lijken over de sterrenhoop te bewegen. De verduistering vindt plaats op 20 juli en duurt van ongeveer 08:20 tot 11:20 GMT. Voor een gedetailleerder beeld, pak een verrekijker.
16 augustus: Plejaden bij de Maan; maansverduistering van de Plejaden
Op 16 augustus om 16:09 GMT passeert de Laatste Kwartiermaan op 0°54' van de Plejaden. Beide objecten verschijnen ongeveer een uur na middernacht boven de noordoostelijke horizon.
Waarnemers tussen de lengtegraden 100°O en 160°O en breedtegraden 40°N en 60°N, inclusief Oost-China en Noord-Japan, zullen ook een maansverduistering van de Plejaden zien: de Maan lijkt over de sterrenhoop heen te bewegen. De verduistering duurt ongeveer van 15:20 tot 17:10 GMT. Gebruik een verrekijker voor een gedetailleerdere weergave.
12 september: Plejaden bij de Maan; maansverduistering van de Plejaden
Op 12 september om 21:48 GMT passeert de voor 75% verlichte Maan op 1° van de Plejaden. Beide objecten verschijnen om middernacht boven de noordoostelijke horizon.
Waarnemers tussen de lengtegraden 20°O en 90°O en breedtegraden 20°N en 60°N, inclusief Noord-Afrika, Oost-Europa en West-Azië, zullen ook een maansverduistering van de Plejaden zien: de Maan lijkt over de sterrenhoop heen te bewegen. De verduistering duurt ongeveer van 20:30 tot 22:50 GMT. Gebruik een verrekijker voor een gedetailleerdere weergave.
10 oktober: Plejaden bij de Maan; maansverduistering van de Plejaden
Op 10 oktober om 05:20 GMT passeert de voor 87% verlichte Maan op 0°54' van de Plejaden. Beide objecten verschijnen kort vóór middernacht boven de noordoostelijke horizon.
Waarnemers tussen de lengtegraden 60°W en 30°W en breedtegraden 60°Z en 65°Z zullen ook een maansverduistering van de Plejaden zien: de Maan lijkt de sterrenhoop gedeeltelijk te bedekken. De verduistering duurt ongeveer van 04:50 tot 06:20 GMT. Zowel de Maan als de Plejaden staan laag aan de horizon, dus zorg voor een plek met vrij zicht. Gebruik een verrekijker voor een betere weergave.
De geboorte en dood van de Plejaden
De Plejaden, ook bekend als de Zeven Zusters, zijn een open cluster — een familie van sterren geboren uit dezelfde kolossale wolk van gas en stof.
Hun verhaal begon toen een massieve wolk van gas en stof instortte onder zijn eigen zwaartekracht, intense temperaturen ontstekend die de geboorte van deze sterren veroorzaakten.
In de grote tijdlijn van het universum zijn de Plejaden relatief jong, geschat op ongeveer 100 miljoen jaar oud. Om dit in perspectief te plaatsen, de dinosaurussen verschenen op de aarde lang voordat de Plejaden onze luchten verlichtten.
De meest prominente sterren in de cluster zijn hete B-type sterren, bekend om hun hoge temperaturen en opmerkelijke helderheid. Deze energieke sterren stralen een intens blauw licht uit dat prachtig wordt gereflecteerd door de omringende nevels — wolken van gas en stof die de etherische blauwe gloed van de cluster creëren.
Deze reflecterende nevels werden ooit gedacht als overblijfsel van het materiaal uit de vorming van de Plejaden, maar worden nu beschouwd als een niet-gerelateerde stofwolk in het interstellaire medium waar de sterren momenteel doorheen trekken.
De Plejaden zijn niet voorbestemd om voor altijd te bestaan. Astronomen schatten dat de cluster ongeveer 250 miljoen jaar zal overleven, waarna deze verloren zal gaan door gravitationele interacties met de galactische buurt.
Hoeveel sterren zijn er in de Plejaden-cluster?
In totaal telt het cluster zo'n 1.000 leden. De helderste sterren zijn vernoemd naar de personages uit de Griekse mythologie: de Plejaden zelf – Alcyone, Electra, Maia, Merope, Taygeta, Celaeno en Asterope (Sterope) – en hun ouders, Atlas en Pleione. Vind ze gerangschikt op grootte in de onderstaande lijst:
- Alcyone (25 Tauri): 2,86
- Atlas (27 Tauri): 3,62
- Electra (17 Tauri): 3,7
- Maia (20 Tauri): 3,86
- Merope (23 Tauri): 4,17
- Taygeta (19 Tauri): 4,29
- Pleione (28 Tauri): 5,09
- Celaeno (16 Tauri): 5,44
- Sterope I (Asterope, 21 Tauri): 5,64
- Sterope II (22 Tauri): 6,41
Hoeveel sterren zijn er zichtbaar in de Plejaden?
Wie met het blote oog kijkt, ziet meestal in één oogopslag zes sterren. Hoe langer je kijkt, hoe meer sterren je ziet, afhankelijk van een scherp zicht en een heldere hemel zonder lichtvervuiling. Een Amerikaanse astronoom Robert Burnham Jr. beweerde er 20 te zien; de meeste mensen zien er niet meer dan 14. Een verrekijker kan een beter zicht geven op het cluster en de nevel eromheen. Alle helderste sterren zijn te vinden binnen een gezichtsveld van 1°. Sterke telescopen kunnen helpen de zwakkere te zien.
Welke ster ontbreekt er?
Als de meeste mensen het cluster zien als een zessterrenpatroon, waarom wordt het dan de Zeven Zusters genoemd? De reden is dat de hemel er in de oudheid, toen de naam verzonnen werd, anders uitzag. Destijds konden waarnemers met het blote oog onmiddellijk zeven sterren van het cluster zien. Na verloop van tijd verdween een van hen uit het zicht. Onze voorouders merkten dit op en weerspiegelden het in mythen, wat we later zullen bespreken.
De verandering werd veroorzaakt door Pleione, de op zeven na helderste ster van de sterrenhoop. Het is een schelpster die varieert in helderheid; hij was vroeger prominenter zichtbaar, maar werd met het blote oog steeds minder zichtbaar. Een andere verklaring is dat de positie van Pleione aan de hemel in de loop van de tijd veranderde, en deze zo dicht bij Atlas kwam te staan dat de twee sterren met het blote oog op één begonnen te lijken.
Mythen over de Plejaden
Veel culturen hebben vergelijkbare verhalen over de oorsprong van de Plejaden-sterrenhoop, mogelijk geïnspireerd op de verdwijning van de ster. Sommige wetenschappers geloven dat ze zo´n 100.000 jaar geleden zijn verzonnen! Toen de zevende ster verdween, probeerden mensen in de oudheid dat uit te leggen door middel van mythen.
de Australische legende vertelt bijvoorbeeld over zeven zussen die de hemel in vluchtten voor een oude man die hen achtervolgde; een van de vrouwen werd gevangen genomen en later gered. Inheemse Amerikanen hadden verschillende mythen over zeven broers die naar de hemel stegen terwijl ze in een cirkel aan het rennen of dansen waren. Volgens de Cherokee-versie werd een van de jongens betrapt door zijn moeder en slaagde hij er niet in de hemel te bereiken.
De Griekse mythe is de populairste versie van het verhaal. Volgens deze mythe waren de Plejaden dochters van de titaan Atlas en de nimf Pleione. Na een toevallige ontmoeting met de zussen, werd de jager Orion verliefd en begon hen te achtervolgen. Zeus besloot de meisjes te beschermen tegen ongewenste aandacht en veranderde de zussen in duiven, zodat ze omhoog konden vliegen en sterren konden worden. Voordat ze naar de hemel opsteeg, was een van de zussen, Merope, getrouwd met een sterveling, koning Sisyphus. Toen de goden hem veroordeelden om voor altijd een rotsblok te rollen, schaamde ze zich zo voor hem dat ze haar gezicht verborg en uit de nachtelijke hemel verdween.
Interessant is dat in de mythe Merope wordt aangeduid als "de verloren Plejade". Maar in feite is de ontbrekende ster die aanleiding gaf tot het ontstaan van de mythe niet Merope, maar Pleione, genoemd naar haar moeder.
4 Dingen die je waarschijnlijk nog niet wist over de Plejaden
-
De Plejaden worden drie keer genoemd in de Bijbel – alle drie de keren samen met het sterrenbeeld Orion.
-
In de oudheid gebruikten veel culturen de Plejaden als kalender. Door hun verschijning aan de hemel wisten boeren wanneer ze moesten beginnen met het oogsten of planten van gewassen en begrepen zeelieden wanneer het tijd was om het vaarseizoen te openen (de naam "Plejaden" is mogelijk afgeleid van het Griekse woord dat "zeilen" betekent.”).
-
De wolk van interstellair stof rond de Plejaden maakt geen deel uit van het cluster. Men geloofde dat het de overblijfselen waren van het materiaal waaruit de sterren werden geboren. Maar het bleek dat de nevel onafhankelijk is en zich toevallig in de buurt van de Plejaden bevindt.
-
De Plejaden inspireerden de naam en het zessterrenlogo van de Japanse autofabrikant Subaru (de Japanse naam voor het cluster). Je zou kunnen denken dat de makers astronomisch nauwkeurig wilden zijn en het op de Plejaden wilden laten lijken aan de werkelijke nachtelijke hemel. Maar in feite illustreert het logo de geschiedenis van het bedrijf. In het Japans betekent "subaru" ook "verenigd", en de sterren vertegenwoordigen vijf kleine bedrijven die zijn gefuseerd tot één grote: Fuji Heavy Industries, het moederbedrijf van Subaru.
Veelgestelde vragen
Wie heeft de Plejaden ontdekt?
Galileo Galilei was de eerste die de Plejaden door een telescoop observeerde. De sterrenhoop was echter al lang daarvoor bekend: het "oorsprongsverhaal" dateert mogelijk uit 100.000 voor Christus. De naam van de eerste persoon die de Plejaden aan de hemel zag, is in de geschiedenis niet bewaard gebleven.
Hoe oud zijn de Plejaden?
Het antwoord hangt af van de leeftijdsmeetmethode. Als we bijvoorbeeld het Hertzsprung-Russell-diagram voor de Plejaden en theoretische modellen van stellaire evolutie vergelijken, krijgen we cijfers variërend van 75 tot 150 miljoen jaar oud.
Zijn de Pleiaden een sterrenbeeld?
Nee, de Pleiaden zijn een sterrenhoop – een groep sterren die gravitationeel gebonden zijn en gevormd uit dezelfde moleculaire wolk. In tegenstelling, een sterrenbeeld is ook een groep sterren, maar deze zijn niet fysiek aan elkaar gebonden. Er zijn 88 sterrenbeelden officieel erkend door de IAU. Lees ons gewijde artikel om meer te leren over sterrenbeelden en hun specifieke kenmerken.
Wanneer kun je de Plejaden zien?
Op het noordelijk halfrond kun je ze het beste vinden in januari en februari. Op het zuidelijk halfrond is het cluster het best te zien van december tot maart.
Kun je de Plejaden met het blote oog zien?
De Plejaden staan in de top 3 best met het blote oog zichtbare sterrenhopen. De meeste mensen zien ze als een groep van zes sterren, maar als je goed kunt zien en het buiten donker genoeg is, kun je tot 14 sterren zien.
Sterrenhoop Pleiaden: samengevat
De Pleiaden zijn een open sterrenhoop en een van de helderste diep-ruimteobjecten. Onder donkere luchten zijn ze zichtbaar met het blote oog: de meeste waarnemers kunnen zes sterren zien die een kleinere versie van de Grote Beer lijken. Met behulp van optiek worden meer sterren zichtbaar, samen met een neveligheid die lijkt te omhullen de sterrenhoop. De Pleiaden zijn een geweldig doelwit voor amateur diep-ruimte waarnemers omdat ze helder en gemakkelijk te zien zijn. De Sky Tonight app vereenvoudigt het vinden van de Pleiaden: met slechts een paar tikken, kun je ze vinden in de nachtelijke hemel.
We wensen je een heldere hemel en veel plezier met observeren!
