Grote Hond: Sirius, andere grote sterren en deepskyobjecten
Hoeveel weet je over de helderste ster aan de sterrenhemel, Sirius, en het sterrenbeeld daarvan, Grote Hond? Wist je bijvoorbeeld dat de Grote Hond een ster heeft die eigenlijk veel helderder is dan Sirius als we uitgaan van de absolute magnitude? Of dat er een sterrencluster is die de 'piratenjuwelen' genoemd wordt? Lees verder om nog meer verrassende feiten te weten te komen!
Inhoud
- Hoe kun je de ster Sirius vinden?
- Waarom is Sirius zo helder?
- Waarom fonkelt Sirius zo veel?
- Hoe heet de ster Sirius in de volksmond?
- Canis Major, de Grote Hond
Hoe kun je de ster Sirius vinden?
De helderste ster aan de nachtelijke hemel, Sirius, valt rond deze tijd van het jaar zeker op in het donker. Zodra de avond invalt na 19.30 uur lokale tijd staat Sirius aan de zuidoostelijke hemel, links beneden Orion. Sirius bereikt zijn hoogste stand boven de zuidelijke horizon om 21.00 uur en zakt vervolgens aan de zuidwestelijke hemel om dan voor 2.00 uur 's nachts lokale tijd onder te gaan.
Ondanks dat Sirius in det zuidelijke hemelkoepel ligt, is de ster bijna overal te zien behalve vanaf breedtegraden boven 73° noorderbreedte. Voor sommige steden in het noorden komt de ster ook niet erg hoog op: slechts 13° boven de horizon gezien vanuit Quebec, Canada.
Je kunt de ster gemakkelijk aan de hemel vinden met de Sky Tonight-app. Open gewoon de app, tik op het vergrootglasicoontje links onderaan en typ 'Sirius' in de zoekbalk in. Tik vervolgens op het doelicoontje en Sky Tonight en laat je zien wat de locatie van de ster aan de hemel is.
Waarom is Sirius zo helder?
Sirius is zo helder omdat de ster 25 keer feller schijnt dan onze zon en op slechts 8,6 lichtjaar afstand van de aarde staat. Bovendien beweegt de ster naar ons toe en zal deze de komende millennia alleen maar helderder worden! Sirius heeft een kleine begeleider: een witte dwergster die Sirius B heet en die sommige astronomen de 'puppy' noemen.
Waarom fonkelt Sirius zo veel?
Sirius staat erom bekend te fonkelen met intens gekleurde lichtflitsen. Dat komt doordat waarnemers op het noordelijk halfrond de ster meestal laag aan de hemel zien staan, waardoor het zeer heldere licht van de ster door een dikkere deken van lucht moet passeren. De turbulente stromingen in onze atmosfeer waardoor sterren fonkelen, werken als kleine prisma's die het licht breken: ze scheiden het witte licht en sturen willekeurig verschillende kleuren (golflengtes) naar onze ogen.
Hoe heet de ster Sirius in de volksmond?
De naam van Sirius betekent 'schroeiend' of 'verzengend' in het Grieks. De ster wordt ook vaak de Hondsster genoemd, omdat dit de helderste ster is van het sterrenbeeld Canis Major, wat Latijn is voor Grote Hond.
Een andere naam voor Sirius (die je waarschijnlijk minder vaak hoort) is alpha Canis Majoris. Het is de gewoonte om de helderste ster van een sterrenbeeld aan te duiden met alpha.
Canis Major, de Grote Hond
De kop van de hond wordt gevormd door een driehoek van gemiddeld heldere sterren linksboven Sirius, maar die sterren zijn aan de hemel boven stedelijke gebieden nog maar net waarneembaar. Van de neus tot de staart beslaat het sterrenbeeld ongeveer 19°, oftewel twee keer de diameter van je vuist. Van de oren tot de poten is het sterrenbeeld ongeveer één keer de diameter van je vuist. De rest van het lijf van de hond, dat bestaat uit sterren die gemakkelijker te zien zijn, strekt zich vanaf Sirius uit naar links en beneden.
Wat zijn de belangrijkste sterren van de Grote Hond?
Onder Sirius schijnt de heldere ster Wezen, die de 'kont' van de hond aangeeft. Het puntje van zijn staart, aangegeven door een bescheiden stralende ster die Aludra heet, staat linksonder Wezen. Boven Wezen vind je twee minder opvallende sterren die naast elkaar staan, op twee vingerbreedtes uit elkaar. Ze geven op een mooie manier de slanke romp van de hond aan. De linker ster is de wittige ster Al Zara (HR 2580). Rechts daarvan staat de zwakkere, oranje getinte ster Udra (HR 2653). Beide sterren worden aangeduid als omicron Canis Majoris.
Rechtsonder Wezen staat een heldere ster die de naam Adhara draagt en die de achterpoten van de hond voorstelt. Soms worden de achterpoten ook voorgesteld door middel van twee minder felle sterren.
De voorpoten van de hond worden gevormd door de heldere ster beta Canis Majoris (Mirzam), die rechtsonder Sirius staat. Beta Canis Majoris is 60 keer feller dan Sirius. Als die ster zou staan waar Sirius staat, in plaats van 500 lichtjaar van ons af, zou de ster 15 keer feller dan Venus lijken!
Deepskyobjecten in Canis Major
In het hart van Canis Major, onder Sirius, ligt een felle kleine sterrencluster die wordt aangeduid met Messier 41 en die soms ook wel de 'kleine bijenkorfcluster' genoemd wordt. Met een verrekijker zou je de cluster gemakkelijk moeten kunnen vinden. De cluster, die ongeveer 2300 lichtjaar van ons af staat, bestaat uit meerdere heldere gouden sterren en vele zwakkere sterren.
Een andere mooie cluster, die NGC 2354 heet, ligt linksboven Wezen. Links van Wezen vind je een nog mooiere cluster. Officieel heet deze open sterrenhoop de tau Canis Majoris-cluster, maar de cluster is ook bekend onder de bijnamen 'Mexican Jumping Star' en de 'piratenjuwelencluster'.
Linksboven Sirius ligt een kleine heldere nevel met een ongebruikelijke vorm. NGC 2359 straalt met een combinatie van roodachtig licht door geïoniseerd waterstof en wat blauw licht dat verspreid wordt door interstellair stof. Door de 'vleugels' van gas aan weerszijden van het centrale gedeelte heeft de nevel bijnamen gekregen zoals de helm van Thor, de eendennevel en het vliegende oog.
Nu weet je hoe je Sirius kunt vinden en wat er nog meer te zien is in het sterrenbeeld Grote Hond. Neem de eerstvolgende heldere avond een kijkje bij onze stralende nabuur.
We wensen je een heldere hemel en veel plezier bij het sterrenkijken!
