Sirius: De Helderste Ster Uitgelegd - Feiten, Locatie & Hoe Te Zien
Kijk vannacht omhoog en spot de helderste ster aan de nachthemel — Sirius! Deze verbluffende ster overtreft alle anderen en is gemakkelijk te vinden als je weet waar te kijken. De snelste manier om Sirius vanaf jouw locatie te vinden is via de gratis Sky Tonight app. Blijf lezen om fascinerende feiten over deze ster te ontdekken en te leren waarom het zo helder aan onze hemel verschijnt!
Inhoud
- Feiten over het Sirius-sterrenstelsel
- Hoe vind je Sirius aan de hemel?
- Waar is Sirius vanavond?
- Waarom is Sirius de helderste ster?
- Waarom twinkelt Sirius zo veel?
- Hoe heet de ster Sirius in de volksmond?
- Sirius’ sterrenbeeld: Canis Major
- Sirius vanuit Canis Major: de essentie
Feiten over het Sirius-sterrenstelsel
- Officiële namen: Sirius, α Canis Majoris, α CMa
- Catalogus aanduidingen: 9 Canis Majoris, HD 48915, HR 2491, HIP 32349
- Sterrenbeeld: Canis Major
- Afstand van de aarde: 8,6 lichtjaar
- Rotatieperiode: ~50 jaar
- Type ster: dubbelster
Sirius is niet slechts één ster, maar een sterrenstelsel met twee sterren: Sirius A, de helderste ster aan onze nachthemel, en Sirius B, een zwakke witte dwerg. Ze draaien rond een gemeenschappelijk massacentrum, ongeveer 20 AU (astronomische eenheden) uit elkaar. Ter referentie, dat is ongeveer dezelfde afstand tussen de Zon en Uranus.
De enige ster die je met het blote oog kunt zien is Sirius A. Dus wanneer mensen het over "Sirius" hebben, bedoelen ze meestal Sirius A.
Sirius B is 10.000 keer minder helder dan Sirius A! Het is zo zwak dat astronomen pas in 2005 zijn grootte en massa konden meten, toen ze voldoende gegevens verzamelden met de hulp van de Hubble Space Telescope.
Sirius A: De Hoofdster
- Rechte klimming: 06u 45m 08.917s
- Declinatie: −16° 42′ 58.02″
- Schijnbare magnitude: -1.46
- Massa: 2 zonsmassa's
- Lichtkracht: 24.7 L
- Straal: 1.7 zonstraal
- Oppervlaktetemperatuur: 9,845 K
Sirius B: De Begeleidende Ster
- Rechte klimming: 06u 45m 09.0s
- Declinatie: −16° 43′ 06″
- Schijnbare magnitude: 8.44
- Massa: 1 zonsmassa
- Lichtkracht: 0.02 L
- Straal: 0.008 zonstraal
- Oppervlaktetemperatuur: 25,000 K
Hoe vind je Sirius aan de hemel?
Van december tot half mei, zoek naar Sirius 's avonds na zonsondergang. Als je in het noordelijk halfrond bent, vind je het in de zuidoostelijke lucht. In het zuidelijk halfrond, kijk noordoost.
Gebruik de Gordel van Orion om Sirius te vinden
Een eenvoudige manier om Sirius te lokaliseren is door gebruik te maken van de Gordel van Orion — de drie heldere sterren op een rij. Trek een denkbeeldige lijn door deze sterren, en je zult bij Sirius uitkomen. Het is ongeveer acht keer verder van de Gordel dan de breedte van de Gordel.
Gebruik een app om Sirius direct te vinden
De gemakkelijkste manier om Sirius te vinden is met de Sky Tonight app. Open de app, tik op het vergrootglasicoon, en typ "Sirius" in de zoekbalk. Tik vervolgens op het doelicoon om Sirius op de sterrenkaart te zien. Richt je apparaat naar de hemel en volg de witte pijl om te zien waar Sirius nu aan de hemel staat.
Waar is Sirius vanavond?
Sirius maakt deel uit van het sterrenbeeld Canis Major. Als je de exacte positie vanavond vanaf jouw locatie wilt weten, check dan de gratis Sky Tonight app.
- Sirius is zichtbaar van bijna overal behalve ten noorden van 73° N.
- Sirius gaat nooit onder de horizon ten zuiden van 73° S.
- In sommige steden blijft het laag aan de hemel — bijvoorbeeld in Helsinki, Finland, bereikt het slechts 13° boven de horizon.
Wanneer kan ik Sirius zien?
De zichtbaarheid van Sirius varieert door het jaar heen afhankelijk van je locatie.
In het noordelijk halfrond:
- Eind november – half mei: avond & nacht zichtbaarheid 🌙
- Half mei – half augustus: komt alleen overdag boven de horizon uit* ☀️
- Half augustus – september: ochtend zichtbaarheid 🌅
- Oktober – november: ochtend & nacht zichtbaarheid 🌙🌅
In het zuidelijk halfrond:
- Half november – februari: de hele nacht zichtbaar 🌙 (avond, nacht & ochtend)
- Maart – april: avond & nacht zichtbaarheid 🌙
- April – eind juni: avond zichtbaarheid 🌆
- Eind juni – begin juli: avond & ochtend zichtbaarheid 🌆🌅
- Half juli – half augustus: ochtend zichtbaarheid 🌅
- Half augustus – begin november: nacht & ochtend zichtbaarheid 🌙🌅
*Sirius is helder genoeg om overdag gezien te worden, maar je moet precies weten waar je moet kijken. Ook is een schone, nevelvrije lucht noodzakelijk.
Waarom is Sirius de helderste ster?
Sirius schijnt zo helder omdat het:
- Zeer dichtbij de Aarde staat — slechts 8,6 lichtjaren verwijderd.
- Extreem lichtsterk is — ongeveer 25 keer helderder dan de zon.
Er zijn sterren die helderder zijn dan Sirius in termen van werkelijke energie- en lichtuitstoot, maar deze zijn veel verder weg, dus lijken ze zwakker.
Aan onze hemel worden alleen de Zon, Maan, Venus, Jupiter, Mars en soms Mercurius overtroffen door Sirius. Van alle sterren is Sirius de meest schitterende ster aan de nachthemel, en het overtreft zijn dichtstbijzijnde concurrent, Canopus, bijna twee keer zo veel!
Waarom twinkelt Sirius zo veel?
Sirius staat bekend om zijn intense kleurflitsen als het twinkelt. Dit komt omdat waarnemers op het noordelijk halfrond de ster meestal laag aan de hemel zien, waardoor zijn zeer heldere licht door een dikkere laag lucht gaat. De turbulentie in onze atmosfeer die sterren doet twinkelen werkt ook als kleine brekende prisma's — ze splitsen het witte licht van Sirius en sturen willekeurig verschillende kleuren (golflengtes) naar onze ogen.
Andere sterren twinkelen ook, maar dit effect is vooral merkbaar bij Sirius omdat het zo helder is.
Leuk feitje: Dit twinkelingseffect helpt waarnemers het verschil tussen sterren en planeten te zien! In tegenstelling tot sterren schijnen planeten met een stabieler licht omdat ze dichter bij de Aarde staan en een grotere schijnbare grootte hebben.
Wil je meer manieren weten om sterren van planeten te onderscheiden? Bekijk onze Sterren VS Planeten infographic.
Wat is de kleur van Sirius?
Sirius A, de helderste ster in het Sirius dubbelsterrensysteem, heeft een wit tot blauw-wit kleur in de ruimte. Echter, vanaf de Aarde gezien lijkt het vaak te twinkelen in vele kleuren — daarom noemen sommigen het een regenboogster.
Hoe heet de ster Sirius in de volksmond?
De naam van Sirius betekent 'schroeiend' of 'verzengend' in het Grieks. De ster wordt ook vaak de Hondsster genoemd, omdat dit de helderste ster is van het sterrenbeeld Canis Major, wat Latijn is voor Grote Hond.
Een andere naam voor Sirius (die je waarschijnlijk minder vaak hoort) is alpha Canis Majoris. Het is de gewoonte om de helderste ster van een sterrenbeeld aan te duiden met alpha.
Sirius’ sterrenbeeld: Canis Major
Canis Major, het sterrenbeeld waar Sirius zich bevindt, is niet erg groot, maar het heeft een interessant sterpatroon. Het hoofd van de hond is gevormd als een kleine driehoek van middelmatig heldere sterren. Deze sterren zijn echter zwak en kunnen moeilijk te zien zijn in heldere stadshemels.
Van neus tot staart strekt Canis Major zich ongeveer 19° over de hemel uit — ongeveer de breedte van twee vuisten op armlengte. Van oren tot poten beslaat het sterrenbeeld ongeveer één vuist in hoogte.
De rest van het lichaam van de hond bestaat uit helderdere en opvallendere sterren. Laten we ze eens nader bekijken! De onderstaande beschrijvingen zijn gebaseerd op hoe ze verschijnen vanuit de middelste noordelijke breedtegraden.
Wat zijn de belangrijkste sterren van de Grote Hond?
Onder Sirius schijnt de heldere ster Wezen, die de 'kont' van de hond aangeeft. Het puntje van zijn staart, aangegeven door een bescheiden stralende ster die Aludra heet, staat linksonder Wezen. Boven Wezen vind je twee minder opvallende sterren die naast elkaar staan, op twee vingerbreedtes uit elkaar. Ze geven op een mooie manier de slanke romp van de hond aan. De linker ster is de wittige ster Al Zara (HR 2580). Rechts daarvan staat de zwakkere, oranje getinte ster Udra (HR 2653). Beide sterren worden aangeduid als omicron Canis Majoris.
Rechtsonder Wezen staat een heldere ster die de naam Adhara draagt en die de achterpoten van de hond voorstelt. Soms worden de achterpoten ook voorgesteld door middel van twee minder felle sterren.
De voorpoten van de hond worden gevormd door de heldere ster beta Canis Majoris (Mirzam), die rechtsonder Sirius staat. Beta Canis Majoris is 60 keer feller dan Sirius. Als die ster zou staan waar Sirius staat, in plaats van 500 lichtjaar van ons af, zou de ster 15 keer feller dan Venus lijken!
Deepskyobjecten in Canis Major
In het hart van Canis Major, onder Sirius, ligt een felle kleine sterrencluster die wordt aangeduid met Messier 41 en die soms ook wel de 'kleine bijenkorfcluster' genoemd wordt. Met een verrekijker zou je de cluster gemakkelijk moeten kunnen vinden. De cluster, die ongeveer 2300 lichtjaar van ons af staat, bestaat uit meerdere heldere gouden sterren en vele zwakkere sterren.
Een andere mooie cluster, die NGC 2354 heet, ligt linksboven Wezen. Links van Wezen vind je een nog mooiere cluster. Officieel heet deze open sterrenhoop de tau Canis Majoris-cluster, maar de cluster is ook bekend onder de bijnamen 'Mexican Jumping Star' en de 'piratenjuwelencluster'.
Linksboven Sirius ligt een kleine heldere nevel met een ongebruikelijke vorm. NGC 2359 straalt met een combinatie van roodachtig licht door geïoniseerd waterstof en wat blauw licht dat verspreid wordt door interstellair stof. Door de 'vleugels' van gas aan weerszijden van het centrale gedeelte heeft de nevel bijnamen gekregen zoals de helm van Thor, de eendennevel en het vliegende oog.
Sirius vanuit Canis Major: de essentie
Sirius is de helderste ster aan de nachthemel, maar het is niet slechts één ster — het is een dubbelsterrensysteem! Het bestaat uit Sirius A, een heldere hoofdreeksster, en Sirius B, een zwakke witte dwerg. Sirius lijkt te twinkelen in vele kleuren — dit effect wordt veroorzaakt door de atmosfeer van de Aarde. Zijn helderheid en flikkering laten het opvallen tussen andere sterren. Wil je Sirius gemakkelijk vinden? Gebruik de gratis Sky Tonight app en begin je sterrenkijkavontuur!
We wensen je heldere luchten en veel plezier bij het sterrenkijken!
