Aurora Uitgelegd: Wat Veroorzaakt Het Noorderlicht En Het Zuiderlicht?
Heb je ooit gedroomd van een hemel vol golvende groene en rode lichtsluiers? Het noorderlicht en zuiderlicht — aurora borealis en aurora australis — behoren tot de meest betoverende natuurverschijnselen op aarde. In deze gids ontdek je wat aurora's veroorzaakt, waar en wanneer je ze het beste kunt zien, en waarom ze juist nu extra actief zijn. Gebruik de Sky Tonight app om de donkerste nachten en ideale omstandigheden voor het zien van het noorderlicht te vinden. Mis deze kans niet om het ultieme lichtspektakel van de natuur te beleven!
Inhoud
- Wat is een aurora?
- Wat veroorzaakt het noorderlicht en het zuiderlicht?
- Wanneer kun je het beste aurora’s zien?
- Waar kun je de aurora borealis en aurora australis zien?
- Hoe zie je een aurora?
- Aurora-mythen en legendes
- F.A.Q.
- Noorderlicht en zuiderlicht: conclusie
Wat is een aurora?
Een aurora is een prachtig lichtverschijnsel aan de hemel bij de poolgebieden van de aarde. In het noordelijk halfrond wordt een aurora het noorderlicht of aurora borealis genoemd, en op het zuidelijk halfrond heet het het zuiderlicht of aurora australis.
Het Latijnse woord “aurora” om dit betoverende natuurverschijnsel te beschrijven werd voor het eerst gebruikt door Galileo Galilei in 1619, die het vernoemde naar de Romeinse godin van de dageraad. De woorden “borealis” en “australis” zijn afgeleid van de Griekse en Romeinse goden van de noord- en zuidwind, respectievelijk Boreas en Auster.
Wat veroorzaakt het noorderlicht en het zuiderlicht?
Het noorderlicht en het zuiderlicht ontstaan wanneer geladen deeltjes van de Zon (zoals de zonnewind en uitbarstingen door zonnestormen) in botsing komen met gassen in de bovenste lagen van de atmosfeer van de aarde (voornamelijk zuurstof en stikstof). Deze deeltjes worden door het magnetisch veld van de aarde naar de polen geleid.
Aurora’s verschijnen op een hoogte van ongeveer 97 tot 1.000 kilometer boven de aarde en vormen kleurrijke gordijnen, spiralen, corona’s, stralen en andere vormen. Deze patronen volgen de lijnen van het magnetisch veld. Wat het nog magischer maakt: aurora’s lijken te “dansen” en veranderen voortdurend, door de draaiing van de aarde en uitbarstingen van zonne-energie.
Waarom aurora’s nu sterker zijn: het zonnemaximum
Aurora’s hangen sterk samen met de zonneactiviteit, die een cyclus van 11 jaar volgt met afwisselende perioden van hoge en lage intensiteit. De meest actieve fase van die cyclus wordt het zonnemaximum genoemd. In deze periode produceert de Zon meer zonnevlekken, zonnevlammen en coronale massa-uitstotingen (CME’s). Deze krachtige uitbarstingen sturen stromen geladen deeltjes naar de aarde, waardoor het noorderlicht en het zuiderlicht intenser worden.
Zonnecyclus 25 heeft zijn voorspelde piek al overschreden in augustus 2024, maar men verwacht dat de zonneactiviteit tot begin 2026 hoog blijft. Dankzij deze activiteit verschijnen aurora’s nu vaker, zijn ze helderder dan normaal, en reiken ze tot ver buiten de poolregio’s — zelfs tot gebieden waar ze normaal zelden zichtbaar zijn.
De Zon verlicht je dagen, maar ken je haar echt? Ontdek haar geheimen — van zonnevlekken tot de kern — in onze leuke quiz!
Wanneer kun je het beste aurora’s zien?
De beste kans om aurora’s te zien ontstaat wanneer drie omstandigheden samenkomen: donkere hemel, helder weer en hoge zonneactiviteit. Daarom zijn de winter, de Nieuwe Maan en periodes van zonnemaximum de meest gunstige tijden in beide hemisferen. Ook tijdens de equinoxen zijn aurora’s vaak bijzonder actief.
In de winter zijn de nachten langer, vooral dichtbij de polen, waar de Zon tijdens de poolnacht helemaal niet opkomt. Wanneer de Maan onzichtbaar is tijdens de nieuwe fase, is de hemel nog donkerder, wat het makkelijker maakt om aurora’s waar te nemen.
Maar alleen duisternis is niet voldoende; aurora’s ontstaan ook door de interactie tussen de zonnewind en het magnetisch veld van de aarde. En hier komen de equinoxen om de hoek kijken. Terwijl de aarde rond de Zon draait, zorgt de helling van haar as ervoor dat de hoek tussen het magnetisch veld en de zonnewind verandert. Rond de equinoxen is deze uitlijning optimaal, waardoor tijdelijke “scheuren” in de magnetosfeer ontstaan. Door die openingen kunnen meer zonnestralen binnenkomen, wat de kans op zichtbare aurora’s vergroot.
Wanneer kun je het noorderlicht het beste zien?
Het noorderlicht is meestal te zien van eind augustus tot half april. Hoewel aurora’s het hele jaar door voorkomen, zijn ze te zwak om bij daglicht te zien. Hierdoor is het bijna onmogelijk om ze waar te nemen van mei tot begin augustus in het hoge noorden tijdens de pooldag, en lastiger in andere noordelijke gebieden met lange dagen.
Maart en september, rond de equinoxen, brengen meer aurorale activiteit. In december en januari zijn de nachten het langst en donkerst — ideaal voor langdurige observatie van de hemel.
Aurora’s kunnen op elk moment van de nacht verschijnen, maar de sterkste vertoningen gebeuren meestal tussen 21.00 en 02.00 uur, met een piek rond 23.00 tot middernacht. Overdag (ongeveer tussen 4.00 en 17.00 uur) is de hemel meestal te licht om ze te zien, tenzij je je op een hoge breedtegraad bevindt zoals op Svalbard, waar het van half november tot eind januari 24 uur per dag donker blijft.
Wanneer kun je het zuiderlicht het beste zien?
Het zuiderlicht is meestal te zien van maart tot september. Net als het noorderlicht komt het het hele jaar voor, maar is het overdag te zwak om te zien. Hierdoor is het vrijwel onmogelijk om het waar te nemen van oktober tot begin maart in het diepe zuiden tijdens de pooldag, en lastiger in andere zuidelijke gebieden met lange dagen.
Juni en juli bieden de langste en donkerste nachten, terwijl maart en september doorgaans hogere aurorale activiteit laten zien. Aurora’s verschijnen het vaakst tussen 21.00 en 02.00 uur, met de piek rond 23.00 tot middernacht. Overdag (ongeveer tussen 4.00 en 17.00 uur) is de hemel meestal te licht om ze te zien — tenzij je in Antarctica bent, waar de poolnacht 24 uur duisternis brengt, hoewel dat een extreem afgelegen en uitdagende locatie is om aurora’s te bekijken.
Hoe lang duren het noorderlicht en het zuiderlicht?
Sommige aurora’s duren slechts enkele minuten, terwijl andere uren kunnen aanhouden. Gemiddeld duurt een sterke vertoning ongeveer 15 tot 30 minuten, maar er kunnen meerdere auroragolven door de nacht heen verschijnen, vooral tijdens periodes van verhoogde zonne- en geomagnetische activiteit, bijvoorbeeld rond de equinoxen.
De intensiteit en duur kunnen sterk variëren van nacht tot nacht, waardoor elke aurora-ervaring uniek is. Deze onvoorspelbaarheid maakt aurorajagen juist zo spannend — je weet nooit wanneer de hemel ineens zal oplichten.
Waar kun je de aurora borealis en aurora australis zien?
Aurora’s worden het vaakst gezien binnen de aurorazone, een gordel van ongeveer 6° breed rond 67° noorder- en zuiderbreedte. Het gebied waar aurora’s op een bepaald moment verschijnen, heet het aurorale ovaal.
Tijdens geomagnetische stormen kunnen deze ovalen zich uitbreiden, waardoor aurora’s veel verder van de polen zichtbaar worden. Het noorderlicht is soms zelfs gezien tot aan de Middellandse Zee en het zuiden van de Verenigde Staten, terwijl het zuiderlicht zo ver noordelijk zichtbaar was als Nieuw-Caledonië en de Pilbara-regio in West-Australië. Een van de meest extreme gevallen was het Carrington-evenement in 1859, toen aurora’s zelfs in de tropen werden gezien.
Beste plekken om het noorderlicht te zien
Hier zijn enkele populaire en toegankelijke bestemmingen om het noorderlicht te observeren:
- Noorwegen – Tromsø, Alta en de Lofoten
- Zweden – Abisko en Kiruna in Zweeds Lapland
- Finland – Rovaniemi en gebieden ten noorden van de poolcirkel
- Rusland – De regio Moermansk, waaronder Teriberka en het Kola-schiereiland
- IJsland – Bijna het hele land biedt uitstekende zichtbaarheid
- Canada – Yukon, Northwest Territories, Nunavut en Noord-Alberta
- Alaska (VS) – Fairbanks en Denali National Park
Tijdens sterke geomagnetische stormen kan het noorderlicht soms veel zuidelijker worden gezien, tot in delen van Schotland, noordelijke Amerikaanse staten (zoals Minnesota, Michigan en Maine), en zelfs op nog lagere breedtegraden.
Beste plekken om het zuiderlicht te zien
Het zuiderlicht is moeilijker te spotten vanwege de uitgestrekte oceanen rond de Zuidpool en het beperkte aantal bewoonde gebieden op hoge zuidelijke breedtegraden. Toch zijn er enkele goede observatieplekken:
- Tasmanië (Australië) – Gebieden ten zuiden van Hobart en afgelegen stranden zoals Cockle Creek
- Nieuw-Zeeland – Het Zuidereiland, vooral rond Dunedin, Invercargill en Stewart Island
- Zuid-Argentinië en Chili (Patagonië) – Hier zijn aurora’s soms zichtbaar bij sterke zonnestormen
- Sub-Antarctische eilanden – Zoals South Georgia of de Falklands (voor expedities of onderzoekers)
- Antarctica – Het meest actieve gebied voor het zuiderlicht, maar ook het minst toegankelijke
Hoe zie je een aurora?
Hier lees je hoe je je kansen vergroot om het noorderlicht (aurora borealis) of het zuiderlicht (aurora australis) te zien:
- Kies de ideale locatie
Richt je op locaties binnen of nabij de aurorazones, maar houd er rekening mee dat gebieden dichter bij de polen soms streng of onvoorspelbaar weer kunnen hebben. Bekijk de aanbevolen plekken in de sectie Beste plekken om aurora’s te zien in dit artikel.
- Kies het juiste moment
Het noorderlicht is zichtbaar van september tot maart, en het zuiderlicht van maart tot september. De beste uren om te kijken zijn tussen 21.00 en 02.00 uur, vooral tussen 23.00 en middernacht.
- Volg auroravoorspellingen
Gebruik websites zoals Space Weather Prediction Centre en SpaceWeatherLive om op de hoogte te blijven van verwachte aurora-activiteit. Let op de Kp-index — een waarde van 5 of hoger betekent dat er een goede kans is op sterke aurora’s.
- Zoek een donkere, heldere hemel
Vermijd stadslichten om de hemel zo donker mogelijk te houden. Plan je aurora-jacht rond de Nieuwe Maan om storend maanlicht te vermijden, en kies nachten met heldere lucht en weinig bewolking.
Gebruik de Sky Tonight app om eenvoudig de donkerste nacht voor aurora-waarneming te vinden. De app heeft een Stargazing Index, waarin de Maanfase, weersomstandigheden en lichtvervuiling worden gecombineerd om aan te geven hoe goed de waarneemomstandigheden zijn. In de kalender van de app kun je de Maanfasen bekijken voor elke dag, en zien wanneer het volledig donker wordt en hoe lang dat duurt.
- Kijk in de juiste richting
Eenmaal op je observatieplek, kijk je naar het noorden op het noordelijk halfrond en naar het zuiden op het zuidelijk halfrond. Zorg ervoor dat je een wijd en vrij uitzicht op de horizon hebt.
- Blijf warm en wees geduldig
Kleed je warm aan en neem een deken of stoel mee voor comfort. Vermijd fel licht zodat je ogen kunnen wennen aan de duisternis. Terwijl je wacht, kun je Sky Tonight in nachtmodus gebruiken om sterren en planeten te verkennen — dat maakt het wachten een stuk leuker.
Met de juiste omstandigheden en een beetje geluk word je beloond met een van de meest indrukwekkende natuurspektakels!
Aurora-mythen en legendes
Door de geschiedenis heen hebben mensen met verwondering naar de gloeiende hemel gekeken en verhalen bedacht om het mysterieuze licht te verklaren. Hier zijn enkele van de meest fascinerende aurora-mythen van over de hele wereld.
-
Scandinavië: De Vikingen geloofden dat het noorderlicht de weerspiegeling was van glimmende wapens van de Walkuren, die gevallen krijgers naar Valhalla begeleidden.
-
Finland: Het Sámi-volk dacht dat aurora’s werden veroorzaakt door een magische vos die sneeuw met zijn staart de lucht in veegde — daarom wordt het Finse woord voor aurora vertaald als “vuurvos”.
-
Siberië: De Chuvash geloofden dat de aurora borealis een vliegende slang was en een god van de vruchtbaarheid die zielen van baby’s verspreidde.
-
Groenland: De Inuit beschouwden aurora’s als de zielen van overledenen die voetbal speelden met een walrusschedel.
-
Noord-Amerika: De Algonquin-mensen dachten dat aurora’s vuren waren, aangestoken door hun schepper Nanahbozho, om hen aan hem te herinneren en over hen te waken.
-
Nieuw-Zeeland: De Maori zagen de aurora australis als de weerkaatste gloed van fakkels of kampvuren, aangestoken door hun voorouders die naar het zuiden waren gereisd en zich daar hadden gevestigd.
-
Australië: De Aboriginals interpreteerden de aurora australis als vuren in de geestenwereld of voortekens van voorouderlijke wezens.
F.A.Q.
Waarom hebben aurora’s verschillende kleuren?
De kleuren van aurora’s hangen af van het type gas in de atmosfeer en de hoogte waarop de geladen deeltjes ermee botsen:
- Groen – Veroorzaakt door zuurstof op hoogten van ongeveer 100 tot 300 km
- Rood – Ook van zuurstof, maar dan hoger, boven de 150 km
- Blauw/Paars – Ontstaan door stikstof op lagere hoogtes
- Roze/Geel – Zeldzame mengsels van rood met groen of blauw, zichtbaar bij hoge zonneactiviteit
De meest voorkomende aurorakleuren zijn rood en groen.
Zijn het noorderlicht en zuiderlicht echt zo kleurrijk?
Ja, het noorderlicht en zuiderlicht kunnen prachtig kleurrijk zijn, maar wat je met het blote oog ziet is meestal minder fel dan op foto's. Groen is de meest voorkomende en duidelijk zichtbare kleur, terwijl rood, paars en blauw vaak vaag of grijzig lijken in real-time. Lichtvervuiling en bewolking kunnen het zicht ook belemmeren. Onder zeer donkere omstandigheden met sterke aurora-activiteit kun je echter van nature een breed scala aan kleuren zien.
Is er een verschil tussen het noorderlicht en het zuiderlicht?
Het noorderlicht en het zuiderlicht zijn in wezen hetzelfde natuurverschijnsel. Ze worden alleen vanaf tegenovergestelde polen van de aarde waargenomen, en hun zichtbare seizoenen zijn omgekeerd. Aurora’s in beide hemisferen komen gelijktijdig en in vergelijkbare patronen voor, al kunnen er kleine verschillen zijn in vorm en timing, door variaties in het magnetisch veld van de aarde en de richting van de zonnewind. Ook is het noorderlicht bekender en vaker gezien, omdat noordelijke gebieden eenvoudiger te bereiken zijn.
Zijn aurora’s gevaarlijk?
Aurora’s verschijnen zo hoog in de atmosfeer dat ze geen enkel gevaar vormen voor mensen op de grond. De zonnestormen die sterke aurora’s veroorzaken kunnen echter wel technologische systemen beïnvloeden, zoals GPS, radiosignalen en satellietoperaties.
Zijn er aurora’s op andere planeten?
Aurora’s komen niet alleen op aarde voor — ze bestaan ook op andere planeten, zolang die een magnetisch veld en een atmosfeer hebben. De enige planeet in het zonnestelsel zonder aurora’s is Mercurius, omdat die geen substantiële atmosfeer heeft en te dicht bij de Zon staat.
Noorderlicht en zuiderlicht: conclusie
Het noorderlicht en het zuiderlicht (aurora borealis en aurora australis) behoren tot de meest betoverende natuurverschijnselen op aarde — dansende lichtgolven die je met het blote oog kunt zien. Ze ontstaan door interactie tussen de zonnewind en het magnetisch veld van de aarde, en op dit moment zijn ze actiever dan ze in meer dan tien jaar zijn geweest!
De beste kansen om aurora’s te zien zijn wanneer de zonneactiviteit hoog is, de nachten het donkerst zijn, en je je bevindt in een gebied met weinig lichtvervuiling dichtbij de polen. Gebruik de Sky Tonight app om de donkerste nacht te vinden en vooruit te plannen voor de ideale kijkomstandigheden. Bewaar dit artikel zodat je erop kunt terugkomen wanneer jouw perfecte auroranacht nadert.
We wensen je een heldere hemel en een adembenemend kleurrijke aurora!
