Sterrenkijken in december: de kersthemel

In de laatste week van december 2021 liggen er tal van cadeautjes in het verschiet voor liefhebbers van astronomie, waaronder een parade van zes planeten, de heldere komeet Leonard en een heuse kerstboom aan de hemel. Lees verder om erachter te komen wat er deze feestdagen aan de hemel te zien is.

De gebeurtenissen in dit artikel zijn gerangschikt volgens hun zichtbaarheid. Eerst lees je over gebeurtenissen of objecten die je gemakkelijk kunt zien met het blote oog en daarna behandelen we onderwerpen waarvoor je een verrekijker of telescoop nodig hebt. Aan het einde van dit artikel leggen we uit wat de gemakkelijkste manier is om je weg te vinden aan de hemel. Sla dit stuk niet over, want je vindt er ook een kerstgeschenk!

Planetenparade in december

Zes planeten — Mercurius, Venus, Saturnus, Jupiter, Neptunus en Uranus — zullen van 28 december tot 3 januari kort na zonsondergang op één lijn aan de hemel staan. Venus en Jupiter geven meer licht dan de helderste sterren, waardoor ze gemakkelijk te zien zijn met het blote oog. Ook Saturnus en Mercurius zijn zonder hulp te zien, maar voor Neptunus en Uranus heb je een verrekijker of een telescoop nodig.

Begin met observeren op de avond van 28 december 2021, wanneer Venus en Mercurius het dichtst bij elkaar aan de hemel staan. Je hebt een vlakke, onbelemmerde horizon nodig, doordat het tweetal erg laag blijft staan, dicht bij de zon. Ongeveer 40 minuten na zonsondergang kijk je op het noordelijk halfrond naar het zuidwesten. Ben je op het zuidelijk halfrond, kijk dan naar het westen. Je zal dan Mercurius (magnitude -0,7) heel dicht bij de heldere Venus (-4,3) zien verschijnen.

Wanneer Venus en Mercurius zakken naar de horizon, kijk je omhoog om Jupiter (-2,0) te vinden. Halverwege deze planeet en Venus zul je Saturnus (0,9) zien. Hoewel deze helder genoeg zijn om in de schemering te zien, moet je wachten op volledige duisterheid voordat je Neptunus en Uranus kunt zien. Grijp zodra het donker geworden is je verrekijker en ga op zoek naar de zwak schijnende planeten: Uranus (5,7) in het sterrenbeeld Ram en nog flauwer Neptunus (7,9) in het sterrenbeeld Waterman. De enige 'verlegen' planeet die zich deze avonden aan ons zicht onttrekt, is Mars.

In heel december is het drietal Jupiter, Saturnus en Venus een fantastisch schouwspel geweest. Maar de laatste week van 2021 is misschien wel je laatste kans om ze op één lijn te zien aan de hemel, want Venus beweegt richting een inferieure conjunctie met de zon waarbij de planeet enige tijd lang niet waarneembaar zal zijn.

Het hemelse rendier: Rangifer

Laten we van planeten overspringen naar sterrenpatronen. December is voor de noordelijke breedtegraden een uitstekende maand om te sterrenkijken, doordat de nachten daar langer duren en donkerder zijn dan normaal.

Hier is een nieuw spannend doelwit voor sterrenkijkers: het sterrenbeeld Rangifer! Of moeten we juist 'oud doelwit' zeggen? De Franse astronoom Pierre Charles Le Monnier creëerde Rangifer in de 18e eeuw, maar het werd niet opgenomen in de lijst van 88 officieel erkende sterrenbeelden en daarom wordt het tegenwoordig als afgeschaft beschouwd.

In het Latijn betekent Rangifer 'rendier'. Ga jij een van deze kerstnachten een rendier spotten in de lucht? Zelfs al staat dit sterrenbeeld niet meer op moderne sterrenkaarten, de sterren ervan staan nog steeds aan de hemel. Je vindt ze in het gebied tussen de Poolster en Cassiopeia, waar ook de sterrenbeelden Giraffe en Cepheus zich bevinden. Veel van deze sterren zijn erg zwak, dus voor betere observaties ga je een donkere locatie nodig hebben.

Gebruik je verbeelding om meer sterrenpatronen aan de hemel te zien. Sommige waarnemers zeggen bijvoorbeeld dat het ze het bekende sterrenbeeld Orion op een ingepakt kerstcadeau vinden lijken. De vier heldere sterren zijn het pakje en de drie sterren dicht bij elkaar op een rechte lijn vormen de strik. Wie weet, misschien ontdek je zelf aan de hemel nog wel meer figuren die bij de kerstsfeer passen.

Kerstboomcluster: NGC 2264

Nu we het toch hebben over kerstversiering, observeerders met een verrekijker of telescoop kunnen rond 25 december (en elke andere nacht in december en januari) de Kerstboomcluster vinden. De cluster is ook zichtbaar met het blote oog, mits de lucht donker is en je scherpe ogen hebt.

De Kerstboomcluster maakt deel uit van de NGC 2264 (3.9), samen met de Kegelnevel en de Vossenvachtnevel. De cluster lijkt overduidelijk op een kerstboom door zijn driehoekige vorm, gloeiend rode wolken en blauwe kosmische kerstballen. Zoek de boom in het sterrenbeeld Eenhoorn; de stam begint bij de heldere veranderlijke ster S Monocerotis.

'Kerstkomeet': komeet Leonard

Deze nachten kun je de kerstkomeet Leonard spotten, de helderste van 2021. De komeet bereikte zijn maximale helderheid op 12 december en is momenteel lastig te zien zonder verrekijker. Op Eerste Kerstdag, 25 december, zal komeet Leonard vanaf het zuidelijk halfrond te zien zijn in het sterrenbeeld Microscoop. Ga in de ochtend op zoek naar de komeet, voor zonsopkomst.

Hoe kun je ruimteobjecten aan de hemel vinden?

De gemakkelijkste manier om te achterhalen waar je moet zoeken naar planeten, sterren of deepskyobjecten is door gebruik te maken van onze sterrenkijkapps: Star Walk 2 of Sky Tonight. Open gewoon de zoekfunctie via het vergrootglas en voer de naam van een hemellichaam in het zoekveld in. Wil je de Kerstboomcluster spotten, zoek dan naar NGC 2264 — de cluster bevindt zich in deze regio.

We organiseren een speciale uitverkoop om Kerstmis te vieren: van 24 december tot 2 januari 2022 kun je Star Walk 2 aanschaffen met korting tot maar liefst 70%. En dat is nog niet alles! Tijdens deze periode is ook de alles-in-eenbundel verkrijgbaar met korting tot maar liefst 70%. De bundel omvat geüpgradede planten en sterrenbeelden, uitgebreide informatie over het zonnestelsel, deepskyobjecten en satellieten, ruimtecartoons en indrukwekkende 3D-visualisaties. Geniet van Star Walk 2 zonder enige beperkingen!

*Houd er rekening mee dat er twee apps zijn: Star Walk 2 (betaalde app) en Star Walk 2 Ads+ (gratis app). De apps hebben dezelfde inhoud, dus als je Star Walk 2 Ads+ al hebt met extra bundels en zonder advertenties, is er geen reden om Star Walk 2 aan te schaffen met de alles-in-eenbundel.

Geniet van sterrenkijken in de kerstavonden en deel je ervaring met ons op sociale media. Trouwens, wat vind je van het vorsteffect bovenaan de pagina? Weet je nog waar het vandaan kwam? We hebben zelfs een verhaal over een grote storing die te maken had met het effect — lees het in onze Vito Technology-blog.

We wensen je een heldere hemel en een vrolijk kerstfeest!