Sterrenbeeld Leeuw: De Machtige Leeuw aan de Hemel
10 augustus is het Wereld Leeuwendag – een dag gewijd aan bewustwording en bescherming van leeuwen. Het is ook een symbolische datum aan de hemel, want de Zon betreedt dan de door de IAU gedefinieerde grenzen van het sterrenbeeld Leeuw. Wat is er nou een beter moment om dit majestueuze sterrenpatroon te verkennen? Van oude mythen en schitterende sterren tot verborgen sterrenstelsels en meteorenzwermen – het sterrenbeeld Leeuw inspireert al meer dan 6.000 jaar waarnemers over de hele wereld. Wil je weten waar Leeuw zich nu bevindt? Gebruik de Sky Tonight app – richt je telefoon op de hemel en volg de gids om de leeuw tussen de sterren te vinden.
Inhoud
- Feiten over het sterrenbeeld Leeuw
- Sterrenbeeld Leeuw op de hemelkaart
- Helderste sterren in het sterrenbeeld Leeuw
- Deep-sky objecten in het sterrenbeeld Leeuw
- Verhaal van het sterrenbeeld Leeuw
- Sterrenbeeld Leeuw: samengevat
Feiten over het sterrenbeeld Leeuw
- Oppervlakte: 947 vierkante graden
- Rechte klimming: 11u
- Declinatie: +15°
- Zichtbaar tussen: 90°N – 65°Z
- Helderste ster: Regulus (α Leonis)
- Aantal hoofdsterren: 13
- Messierobjecten: 5
- Aangrenzende sterrenbeelden: Kreeft, Coma Berenices, Beker, Waterslang, Kleine Leeuw, Lynx, Sextant, Grote Beer, Maagd
Andere interessante feiten over Leeuw
- Leeuw herbergt twee meteorenzwermen: de Leoniden, bekend om hun spectaculaire uitbarstingen, en de Januari-Leoniden, een kleinere en minder bekende zwerm.
- Leeuw is goed zichtbaar in de avondhemel tijdens de lente op het noordelijk halfrond en markeert daarmee het begin van warmer weer en langere dagen.
- Volgens veel bronnen verschijnt het sterrenbeeld Leeuw aan de hemel tijdens het gesprek tussen Mufasa en Simba in The Lion King (1994). Toch wijst geen van hen precies aan waar.
Sterrenbeeld Leeuw op de hemelkaart
Met een oppervlakte van 947 vierkante graden staat Leeuw op de 12e plaats van grootste sterrenbeelden onder de 88 moderne sterrenbeelden die vandaag erkend worden. Leeuw ligt langs de hemelequator en wordt daarom geclassificeerd als één van de 15 equatoriale sterrenbeelden. Bovendien behoort Leeuw tot de dierenriem – een groep sterrenbeelden waar de Zon, Maan en planeten doorheen lijken te bewegen gedurende het jaar.
Wanneer en waar is het sterrenbeeld Leeuw zichtbaar?
Als equatoriaal sterrenbeeld is Leeuw zichtbaar vanaf beide halfronden, vooral tussen breedtegraden +90° en -65°. Je kunt het het best zien tussen maart en mei, waarbij april de ideale maand is, omdat Leeuw dan zijn hoogste punt aan de nachtelijke hemel bereikt, wat zorgt voor optimale waarneemomstandigheden.
Op 10 augustus – de dag waarop we Wereld Leeuwendag vieren – betreedt de Zon de werkelijke grenzen van het sterrenbeeld Leeuw, wat het een bijzonder symbolisch moment aan de hemel maakt. Tussen 10 augustus en 15 september is het sterrenbeeld Leeuw overdag achter de Zon verborgen en dus onzichtbaar voor waarnemers. Dit is de periode waarin de Zon zich daadwerkelijk in Leeuw bevindt, volgens zijn echte positie tussen de sterren. Als astrologie gebaseerd zou zijn op deze realtime hemelposities, dan zou het teken Leeuw betrekking hebben op mensen die in deze periode geboren zijn. In de traditionele astrologie, die een symbolisch systeem van meer dan 2.000 jaar oud volgt, staat Leeuw echter voor wie geboren is tussen 23 juli en 22 augustus.
Waar staat het sterrenbeeld Leeuw aan de hemel?
Leeuw wordt omringd door een diverse reeks buursterrenbeelden:
- In het westen: Kreeft, een kleiner en zwakker dierenriemteken
- In het noordwesten: Kleine Leeuw, een minder bekend begeleidend sterrenbeeld
- In het noorden: Lynx en de beroemde Grote Beer
- In het noordoosten: Coma Berenices
- In het oosten: Maagd, een ander helder dierenriemteken
- In het zuiden en zuidoosten: Beker en Sextant
- In het zuidwesten: de lange, kronkelende Waterslang, het grootste sterrenbeeld aan de hemel
Samen vormen deze sterrenbeelden een rijke regio voor hemelobservaties en deep-sky verkenning, waarbij Leeuw vaak dient als herkenningspunt dankzij zijn heldere sterren en kenmerkende vorm.
Hoe vind je het sterrenbeeld Leeuw?
Het sterrenbeeld Leeuw herkennen aan de hemel is leuk en relatief eenvoudig dankzij zijn duidelijke vorm en behulpzame buurconstellaties. Begin met het zoeken naar het Sikkel-asterisme – een gebogen lijn van sterren die lijkt op een achterwaartse vraagteken. Het “puntje” van dit vraagteken is Regulus – de helderste ster in Leeuw, ook wel het “Hart van de Leeuw” genoemd. Vanaf daar volg je het lichaam oostwaarts naar een driehoek van sterren die eindigt bij Denebola, de staart van de leeuw. Je kunt ook de Steelpan gebruiken als gids: trek een denkbeeldige lijn naar beneden vanaf de twee eindsterren van de kom (Dubhe en Merak), en die wijst rechtstreeks naar Regulus en de Sikkel eronder.
Hoe vind je het sterrenbeeld Leeuw met sterrenkijk-apps?
De makkelijkste manier om Leeuw te vinden is via sterrenkijk-apps. Zo weet je zeker dat je geen fout maakt en alle sterren correct herkent. Hier leggen we uit hoe je het sterrenbeeld kunt vinden met behulp van de apps Star Walk 2 en Sky Tonight:
- Open de app en tik op het vergrootglas (linksonder in Star Walk 2 / onderbalk in Sky Tonight);
- Typ “Leo” in de zoekbalk;
- Tik op het juiste zoekresultaat in Star Walk 2, of op het blauwe doelpictogram naast de naam van het object in Sky Tonight;
- Je ziet nu de actuele positie van het sterrenbeeld aan de hemel;
- Richt je apparaat op de lucht en volg de pijl om het sterrenbeeld te vinden.
Beeld nodig bij de uitleg? Bekijk de videotutorials op Star Walk 2 en Sky Tonight en volg de stappen die daar worden uitgelegd.
Helderste sterren in het sterrenbeeld Leeuw
Van de 13 sterren die het silhouet van Leeuw vormen, behoren er drie tot de top 100 helderste sterren aan de nachtelijke hemel.
Regulus
- Andere namen: Alpha Leonis, 32 Leonis, HR 3982
- Type: viervoudig stersysteem
- Magnitude: 1,4
- Betekenis van de naam: “prins, kleine koning” (Latijn)
- Beschrijving: Regulus is de helderste ster in het sterrenbeeld Leeuw en de 21e helderste ster aan de hemel. Hoewel hij als één lichtpuntje lijkt te verschijnen, is het eigenlijk een stersysteem dat bestaat uit twee nauw gebonden paren. Hij ligt op ongeveer 79 lichtjaar van de Zon en bevindt zich dicht bij de ecliptica – het pad dat de Zon, Maan en planeten over de hemel lijken te volgen. Door deze positie wordt Regulus regelmatig bedekt (tijdelijk uit zicht) door de Maan, en zeldzamer door planeten zoals Mercurius en Venus. Ook maakt hij deel uit van een asterisme dat bekendstaat als de Lente-driehoek.
Wil je dieper duiken in het verhaal van de helderste ster van Leeuw? Lees ons uitgebreide artikel over Regulus!
Denebola
- Andere namen: Beta Leonis, Deneb Aleet, β Leonis, 94 Leo, HIP 57632, HR 4534
- Type: A-type hoofdreeksster
- Magnitude: 2,1
- Betekenis van de naam: “staart van de leeuw” (Arabisch)
- Beschrijving: Denebola is een veranderlijke ster op ongeveer 35 lichtjaar van de Aarde. Zijn helderheid schommelt subtiel over meerdere uren. Hoewel Denebola vaak de op één na helderste ster van Leeuw wordt genoemd (en dat zo lijkt met het blote oog), tonen nauwkeurige magnitude-metingen aan dat hij eigenlijk de derde plaats inneemt. Dat komt doordat Algieba, een dubbelster, net iets helderder is in totale lichtopbrengst. Denebola is dus de op één na helderste afzonderlijke ster in Leeuw, maar de derde in totale helderheid – en staat op plaats 60 aan de nachtelijke hemel.
Algieba
- Andere namen: Gamma Leonis, 41 Leo, HIP 50583
- Type: dubbelstersysteem
- Magnitude: 2,0
- Betekenis van de naam: “het voorhoofd” (Arabisch)
- Beschrijving: Algieba is de 57e helderste ster aan de hemel en ligt ongeveer 130 lichtjaar van de Zon. Het is een dubbelstersysteem van twee rode reuzen, bekend om zijn indrukwekkende verschijning als dubbelster in een telescoop. Het gecombineerde licht van beide sterren geeft Algieba een iets grotere helderheid dan Denebola, hoewel dit niet altijd met het blote oog opvalt. Interessant is dat de hoofdster minstens één exoplaneet herbergt.
Deep-sky objecten in het sterrenbeeld Leeuw
Onder de vele deep-sky kenmerken van Leeuw lichten we hier een aantal opvallende objecten uit die bekendstaan om hun structuur, bijzonderheid en visuele aantrekkingskracht.
Leo Triplet
- Andere namen: M66 Groep, Arp 317, LGG 231
- Schijnbare grootte: 40′ x 50′ (1,5 x Maan)
- Schijnbare magnitude: 8,9–9,5
- Beschrijving: De Leo Triplet is een groep van drie spiraalvormige sterrenstelsels die met elkaar in wisselwerking staan: M65, M66 en NGC 3628 (bijnaam: het Hamburgerstelsel). Vanaf de Aarde lijken ze onder verschillende hoeken te staan: NGC 3628 is van opzij zichtbaar, terwijl M65 en M66 hun spiraalarmen tonen. De Leo Triplet is een populair doelwit in april, wanneer het sterrenbeeld Leeuw hoog aan de hemel staat en uitstekende omstandigheden biedt voor deep-sky waarnemingen. Met een verrekijker verschijnen M65 en M66 als vage vlekjes; NGC 3628 is lastiger te zien. Averted vision (ernaast kijken) kan helpen. Om alle drie de sterrenstelsels goed te zien in één beeldveld, heb je minstens een kleine telescoop nodig.
Frosty Leo-nevel
- Andere namen: IRAS 09371+1212
- Schijnbare grootte: 25″
- Schijnbare magnitude: 11
- Beschrijving: De Frosty Leo-nevel is een protoplanetaire nevel, genoemd naar zijn locatie in het sterrenbeeld Leeuw en zijn overvloed aan ijskoude waterdeeltjes, die het een bevroren uiterlijk geven. Uniek is dat hij zich ver buiten het galactische vlak bevindt, in een relatief lege regio van de ruimte, waardoor hij makkelijker waar te nemen is zonder veel tussenliggende stofwolken. Als een van de helderste en dichtstbijzijnde objecten in zijn soort, is deze nevel een zeldzaam type dat met amateurtelescopen zichtbaar is. Hoewel moeilijk te zien met kleine instrumenten, is hij waarneembaar met middelgrote tot grote telescopen bij hoge vergroting.
Hoewel de Frosty Leo-nevel zijn naam dankt aan zijn ijzige samenstelling, krijgen veel nevels hun naam door hun uiterlijk. Kun jij ze raden aan de hand van hun vorm? Doe de quiz!
Uilnevel (Owl Galaxy)
- Andere namen: Smiley Face Galaxy, NGC 3758, PGC 35905
- Schijnbare grootte: 32,94″ x 29,34″ (0,02 x Maan)
- Schijnbare magnitude: 14,8
- Beschrijving: Deze spiraalvormige sterrenstelsel heeft de bijnaam “Uilnevel” vanwege zijn opvallende uiterlijk. In het centrum bevinden zich twee actieve zwarte gaten die samen een paar gloeiende “ogen” vormen – waardoor het geheel lijkt op een glimlachend gezicht of een uilenkop. De zwarte gaten staan slechts 11.000 lichtjaar van elkaar en zijn allebei actief. Je ziet het het beste met grote telescopen bij hoge vergroting.
Verhaal van het sterrenbeeld Leeuw
Leeuw is een van de oudste bekende sterrenbeelden, met wortels die teruggaan tot Mesopotamië rond 4000 v.Chr. De Babyloniërs noemden het UR.GU.LA, de Perzen Shir of Ser, de Syriërs Aryo en de Turken Artan – allemaal woorden voor “leeuw”. Het sterrenbeeld werd ook opgenomen in de Almagest van Ptolemaeus, een invloedrijke astronomische tekst die eeuwenlang de kaart van de sterrenhemel bepaalde.
Leeuw heeft door de eeuwen heen gebruld, maar niet elk sterrenbeeld uit de oudheid schittert nog op de moderne hemelkaart. Denk jij dat je weet welke zijn gebleven en welke vergeten zijn? Doe onze quiz en test je kennis!
Wat is de mythe achter het sterrenbeeld Leeuw?
Het sterrenbeeld Leeuw wordt het vaakst geassocieerd met de Nemeïsche Leeuw, een monster uit de Griekse mythologie dat Herakles versloeg tijdens zijn eerste van twaalf werken. Zijn huid was ondoordringbaar voor wapens, dus wurgde Herakles hem met blote handen en droeg de vacht als pantser. Als symbool van zijn moed werd de leeuw aan de hemel geplaatst.
Een andere mythe over Leeuw komt uit het Romeinse verhaal van Pyramus en Thisbe, twee geliefden die niet samen mochten zijn. Ze spraken af onder een moerbeiboom, maar Thisbe schrok van een leeuw met bebloede kaken en vluchtte, waarbij ze haar sluier verloor. De leeuw verscheurde het doek, dat bloedbevlekt achterbleef. Pyramus vond het en dacht dat Thisbe was gedood – en maakte een einde aan zijn leven. Toen Thisbe terugkwam en de waarheid zag, volgde zij zijn voorbeeld. Hun bloed zou de moerbeien rood hebben gekleurd. Hoewel de leeuw slechts kort voorkomt in het verhaal, draagt hij toch bij aan de mythische betekenis van het sterrenbeeld.
Sterrenbeeld Leeuw: samengevat
Sterrenbeeld Leeuw is het 12e grootste sterrenbeeld aan de hemel en het beste zichtbaar tussen maart en mei. Of je nu de Leoniden volgt, Regulus naast de Maan spot of verre sterrenstelsels zoals de Leo Triplet bekijkt – dit iconische sterrenbeeld heeft voor elke sterrenkijker iets te bieden. En wanneer je klaar bent om de hemel te verkennen, is Sky Tonight er om te helpen – richt gewoon je apparaat op de hemel en laat de sterren je de weg wijzen.
Ontdek de helderste sterrenbeelden
Heb je Leeuw al gevonden? Het is een van de meest iconische sterrenbeelden – maar dit is nog maar het begin! Deze infographic toont 7 van de bekendste en makkelijkst te vinden sterrenbeelden, waaronder legendes als Orion, Grote Beer en Cassiopeia. Bekijk de infographic en til je sterrenkijk-skills naar een hoger niveau!
Leer de 15 helderste sterren vinden
De helderste ster van Leeuw, Regulus, is slechts één van de vele kosmische toppers die onze nachtelijke hemel verlichten. Deze infographic laat 15 van de helderste sterren zien en hun bijbehorende sterrenbeelden – van Sirius in Grote Hond tot Betelgeuze in Orion. Ontdek de infographic en leer de supersterren van de nachtelijke hemel kennen!
