De sterrenhemel tijdens half januari 2021

Wat is er aan de hemel te zien tussen 12 en 19 januari? Lees onze sterrenkijksuggesties en kom meer te weten over planeten en sterren die vannacht te zien zijn, de maanstanden en meer. In het artikel van vandaag: Het is nieuwe maan geweest, Mercurius beweegt langs Jupiter en Saturnus, Mars nadert Uranus en de Stier (Taurus) laat zijn schatten zien!

De maan deze week

Woensdag om 5.00 uur GMT is de maan officieel een nieuwe maan. Tijdens deze maanstand bevindt de maan zich tussen de aarde en de zon. Omdat het zonlicht dan alleen op de achterkant van de maan schijnt, en de maan zich in dezelfde regio van de hemel bevindt als de zon, wordt de maan ongeveer een dag lang geheel aan het zicht onttrokken.

De jonge maansikkel schijnt vanaf vrijdagavond in een donkerdere hemel. De maan wast (neemt toe) gedurende de rest van de week en klimt hoger aan de westelijke hemel en reist door de bescheiden sterren van Aquarius. Kijk of je aardschijnsel op de maan kunt zien; een vage zilverkleurige gloed van gereflecteerd zonlicht vanaf het wolkendek en de Stille Oceaan. Sommigen noemen dit fenomeen “de oude maan in de armen van de nieuw maan”.

De heldere planeten

Dit is een geweldige week voor fans van Jupiter, Saturnus, en Mercurius. Omdat Mercurius en Saturnus tijdens de schemering vrij lastig te vinden zijn, is het handig om eerst Jupiter te vinden waarna je de andere twee planeten kunt ontwaren. Het trio past ruimschoots in het gezichtsveld van een verrekijker maar zorg er wel voor dat de zon helemaal onder is voordat je een verrekijker of telescoop gebruikt. De drie planeten gaan in jouw tijdszone om ongeveer 18.00 uur onder.

Mars blijft de hele avond goed te zien, ofwel als heldere roodachtige "ster" met het blote oog of als een klein rond schijfje door een telescoop. Deze week zal de planeet na de schemering al hoog aan de zuidelijke hemel schijnen. Mars klimt rond 19.00 uur plaatselijke tijd naar zijn hoogste punt en is dan het best te zien. Zoek de helderste sterren van Ariës (ram): de helderdere Hamal (met een magnitude van 2,0), en Sheratan (met een magnitude van 2,6), op ongeveer een vuistbreedte boven Mars.

Mars beweegt zich gestaag langs het eclipticum. Op de nachten rond 19 januari passeert de rode planeet vlak langs de blauw-groene Uranus, die zich eveneens tussen de sterren van de zuidelijke Ariës bevindt. Met een magnitude van 5,7 is Uranus door een telescoop of verrekijker te zien, en zelfs met het blote oog als je scherpe ogen hebt, in het bijzonder als maan niet schijnt. Door een telescoop lijkt Uranus op de sterren er in de buurt maar de planeet fonkelt minder en heeft een blauw-groene tint.

Op donderdag lijkt Uranus vergeleken met de verafgelegen sterren niet te bewegen, omdat de planeet dan aan het eind van een westwaartse retrograde lus is, die half augustus begon. Vanaf vrijdag zal de planeet zich weer oostwaarts verplaatsen.

Schatten in Taurus

In januari bevat de sterrenhemel een groep heldere en opvallende constellaties die makkelijk met het blote oog te ontwaren zijn en die winteravonden op het noordelijk halfrond zo de moeite waard maken. Te zien zijn Taurus, Orion, Auriga en Gemini (tweelingen). De wintermelkweg loopt door deze constellaties heen, waardoor er op maanloze nachten met verrekijker of telescoop extra veel te zien is.

De opvallende constellatie van Taurus bevindt zich in een perfecte positie voor de sterrenkijker in de sterrenhemel van januari. Taurus is al halverwege de oostelijke hemel als het donker wordt en doorkruist de hemel bijna de hele nacht.

Taurus wordt gedomineerd door verschillende elementen die samen de stier vormen. De kenmerkende vorm van Taurus viel in de oudheid al op en Taurus is een van de eerste constellaties die beschreven werd; dat was tijdens de voorjaarsequinox, toen de zon in Taurus stond.

Deze week klimt Taurus vanaf halverwege de middag plaatselijke tijd tot hoog in de zuidelijke hemel rond 21.30 uur, daalt dan westwaarts en gaat onder rond 04.30 uur plaatselijke tijd. Na de schemering kun je hem vinden door de lijn die door de riem van Orion gevormd wordt naar het westen te volgen.

Het driehoekige gezicht van Taurus is in feite een van de dichtstbijzijnde open sterrenclusters. De sterrenhoop bevindt zich slechts 150 lichtjaar van de zon en wordt de Hyaden genoemd, naar de dochters van Atlas in de Griekse mythologie. Zij werden met regen geassocieerd omdat ze ontroostbaar waren vanwege de dood van hun broer Hyas. De sterrenhoop bevat eigenlijk enkele honderden sterren, waarvan er in buitenwijken een stuk of zes tijdens een maanloze nacht goed te zien zijn. Aldebaran vormt overigens geen deel van de sterrenhoop. Die is meer dan de helft dichterbij!

Aldebaran, wat in het Arabisch "de volger" betekent omdat hij de Pleiaden langs de hemel volgt, is de helderste ster in Taurus. De ster is een oude oranje gigant en ligt 65 lichtjaar van ons vandaan. Aldebaran is enigszins koeler dan onze zon, heeft meer dan twee keer zo veel massa en is in diameter 44 keer groter dan de zon omdat de hij alle waterstof in zijn kern heeft verbruikt en daardoor opzwelt, wat een teken is dat hij stervende is.

De prachtige sterrenhoop de Pleiaden, oftewel het Zevengesternte of de Zeven Zusters, bestaat uit zeven jonge blauwe sterren. Deze sterren zijn inderdaad aan elkaar verwant, ze zijn namelijk allemaal ontstaan uit dezelfde oergaswolk. In de Griekse mythologie waren zij de dochters van Atlas en halfzussen van de Hyaden.

Het Pleiadencluster bevindt zich op ongeveer 450 lichtjaar van de zon en ook deze sterrenhoop is goed te zien door een verrekijker of telescoop! Met een grotere telescoop bij donkere hemel kun je ook een blauwe nevel rond de sterren zien. Dat is gereflecteerd licht van niet-verwant gas en stof waar de sterren door bewegen.

We hopen dat je genoten hebt van onze observatietips voor deze week. We wensen je heldere sterrenhemels toe en veel plezier met sterrenkijken!