Stier in de nachtelijke hemel
Elk jaar, begin december, keert het kenmerkende sterrenbeeld Stier (de stier) terug naar onze avondhemel, oprijzend als de duisternis valt en de hemel de nacht doorkruist. Het is een van een handvol opvallende winterconstellaties die gemakkelijk te herkennen zijn met blote ogen. Het bevat veel prachtige voorwerpen om te observeren in kleine of grote telescopen - van spectaculaire sterrenhopen tot een supernova-overblijfsel en meer. Laten we het hebben over enkele van de traktaties die u tijdens een winterwandeling zult bespioneren, en anderen die het u de moeite waard maken om uw telescoop op een koude winteravond in te stellen.
Het sterrenbeeld Stier bevindt zich op de ecliptica, net ten noorden van de hemelevenaar, waardoor het bijna wereldwijd zichtbaar is. Met de duistere sterrenbeelden van Cetus (de Walvis), Vissen (de Vissen) en Waterman (de Waterdrager) die net ten westen ervan ligt (aan de rechterkant), maakt het een behoorlijke ingang naarmate de late herfstnachten langer worden. Stier is de eerste in een parade van veel helderder en beter bekende sterrenbeelden zoals Orion (de jager), Auriga (de wagenmenner) en Tweelingen (de tweeling). Ze staan aan de oostkant van Stier en stijgen later op de avond op. In het noorden zit Perseus (de held) en onder Stier is het vage en kronkelende sterrenbeeld Eridanus (de rivier).
Stier wordt gedomineerd door verschillende elementen die samen de stier vormen. Een groot driehoekig samenstel van sterren vormt het gezicht van de stier, met de heldere roodachtige ster Aldebaran zittend aan de zuidoostelijke (beneden links) top, die zijn onheilspellende oog markeert. Hij ziet letterlijk rood! Twee heldere sterren met 1,5 vuistdiameters naar linksonder (oost) markeren de toppen van zijn hoorns. Ver boven het gezicht markeert het kleine Pleiaden-cluster zijn gebogen schouders - en naar het oosten vormen een handvol minder prominente sterren zijn borst en voorpoten. De rest van hem is vermist. Wanneer hij in het oosten opstaat, is hij opzij gekanteld, hoorns naar beneden en benen uitgestrekt - alsof hij de tweeling van Tweeling aan het opladen is. Hij richt zich niet op tot na middernacht wanneer hij de westelijke helft van de hemel binnengaat.
Deze week komt de Stier om ongeveer 17.00 uur lokale tijd op en klimt rond middernacht hoog de zuidelijke hemel in, voordat hij naar het westen afdaalt om rond 7.00 uur in te stellen. Om de stier te vinden, ga verder met de lijn gevormd door Orion's riem naar het westen (naar boven in de vroege avond, of naar rechts later) ongeveer twee uitgestrekte vuistdiameters (of 20 °) tot je de heldere Aldebaran bereikt. Als Orion nog niet is opgestaan, kun je in het oosten hoog kijken naar de kleine groep blauwe sterren die de Pleiaden wordt genoemd. Taurus is ongeveer 12 ° eronder.
Het driehoekige vlak van de stier is eigenlijk een van de dichtstbijzijnde open sterrenhopen voor ons. Het is slechts ongeveer 150 lichtjaar verwijderd. Het heet The Hyades, vernoemd naar de vijf dochters van Atlas in de Griekse mythologie. Het bevat in feite enkele honderden sterren, met een half dozijn of zo gemakkelijk te zien onder de maanloze buitenhemel. Het is een prachtig doelwit om in verrekijkers te bekijken. Trouwens, Aldebaran maakt geen deel uit van het cluster. Het is minder dan de helft zo ver weg!
Een van de meest opwindende objecten in Taurus zit ongeveer anderhalf vuist breedtes boven het gezicht van de stier. Het is de prachtige sterrenhoop bekend als The Pleiades, of de Seven Sisters. Het is ook Messier 45 (of M45) genoemd, onderdeel van de beroemde lijst van komeetachtige objecten van Charles Messier. De Pleiaden bestaat uit de jonge, hete blauwe sterren Asterope ("A-STER-oh-pee"), Merope, Electra, Maia, Taygeta, Celaeno en Alcyone die inderdaad verwant zijn - geboren uit dezelfde primordiale gaswolk. In de Griekse mythologie waren zij de dochters van Atlas en halfzusters van de Hyades. Met het blote oog worden meestal slechts zes van de zustersterren gezien, met hun moedersterren Atlas en Plione aan de oostkant van de groep samengeknoopt. Onder uitvergroting verschijnen honderden sterren.
Het Pleiades-cluster is ongeveer 450 lichtjaar verwijderd en vormt een prachtig doelwit in een verrekijker of een telescoop met lage vergroting, waar nog veel meer broers en zussen worden onthuld! Een grote telescoop onder de donkere hemel zal ook blauwe neveligheid rond de sterren onthullen - dit is gereflecteerd licht van niet-gerelateerd gas waar de sterren doorheen gaan. Galileo was een van de eersten die het cluster observeerde in een telescoop. In 1610 publiceerde hij een schets gemaakt op het oculair. Het is niet verrassend dat veel culturen, waaronder Azteken, Maori, Sioux, Hindoes en meer, dit object hebben opgemerkt en er verhalen over hebben ontwikkeld. In Japan wordt het Suburu genoemd en vormt het het logo van de gelijknamige autofabrikant. Vanwege zijn vorm en verkleiningsgrootte, verwarren sommige mensen de Pleiaden voor de Kleine Beer.
Het supernova-overblijfsel dat de Krabnevel (of Messier 1) wordt genoemd, bevindt zich een vingerbreedte boven de lagere hoornster van de stier, Tianguan. Je hebt een hele grote telescoop nodig om het overblijfsel te zien als een vage, pluizige plek - maar op 4 juli 1054 na Chr. Hebben Chinese astronomen vastgesteld dat de ster die ontplofte om de Krabnevel te creëren, helder genoeg scheen om overdag drie weken te kunnen zien! Toen vervaagde het om een paar maanden de helderste nachtster te worden. Het object is ongeveer 6.500 lichtjaren van de zon verwijderd.
Nog een traktatie - een zeer rode, magnitude 4,3-ster genaamd The Ruby Star (of 119 Tauri) zit 2,7 vingerbreedtes rechts van Tianguan. Het is een variabele ster die elke 165 dagen pulseert. Er zijn nog meer bezienswaardigheden te zien in Taurus. En de buitenste rand van de Melkweg passeert net voorbij de hoorntips, dus dit gebied zal het scannen belonen met een verrekijker of telescoop.
