5 uitstekende astronomes
De bijdragen van astronomes aan de wetenschap worden vaak over het hoofd gezien. In het artikel van vandaag willen we graag eer betonen aan vijf invloedrijke vrouwen in de astronomie, zowel in het verleden als in het heden. De volgende lijst is bij lange na niet compleet en we zullen de lijst in de toekomst misschien wat langer maken.
Wil je je kennis over beroemde astronomen en hun ontdekkingen testen, doe dan onze quiz!
Caroline Herschel (1750-1848)
- Land: geboren in Duitsland, actief in het Verenigd Koninkrijk
- Noemenswaardige ontdekkingen: meerdere kometen en deepskyobjecten
Caroline Lucretia Herschel, de jongere zus van de beroemde astronoom William Herschel, was in vele opzichten de eerste:
- ’s werelds eerste professionele astronome die betaald kreeg voor haar werk;
- de eerste vrouw in Engeland die een officiële functie bij de overheid bekleedde (assistente van de koninklijke astronoom);
- de eerste vrouw die een erelid werd van de Britse Royal Astronomical Society.
Caroline Herschel ontdekte zelfstandig acht kometen en veertien deepskyobjecten. Ze ontdekte onder meer de periodieke komeet 35P/Herschel-Rigollet en het elliptische dwergsterrenstelsel M110, dat een baan beschrijft om het stelsel Andromeda.
Objecten die als eerbetoon vernoemd zijn naar Caroline Herschel: asteroïde 281 Lucretia, open sterrenhopen NGC 2360 (Carolines Cluster) en NGC 7789 (Carolines Roos).
Henrietta Swan Leavitt (1868-1921)
- Land: Verenigde Staten
- Noemenswaardige ontdekking: relatie tussen periode en lichtkracht
Samen met ongeveer 40 andere vrouwen werkte Henrietta Swan Leavitt bij het Harvard College Observatory als wiskundige (in het Engels werd deze functie 'computer' genoemd). Aan het begin van de 20e eeuw was dit voor astronomes de enige optie om iets van een wetenschappelijke carrière op te bouwen. De 'computers van Harvard' werden belast met de taak om sterren te classificeren door fotografische platen te onderzoeken.
In 1908 ontdekte Leavitt tijdens het bestuderen van de Cepheïden dat de pulsatieperiode van een variabele ster bepaald wordt door zijn lichtkracht. Dankzij deze ontdekking (die tegenwoordig bekend is als de 'wet van Leavitt') konden astronomen de afstanden meten tot verafgelegen sterren, sterrenstelsels en sterrenhopen. Zo gebruikte Edwin Hubble in 1924 bijvoorbeeld een Cepheïde-vergelijking gebruiken om de afstand tot het Andromedastelstel te meten, waarmee hij aantoonde dat dit stelsel buiten de melkweg lag.
Objecten die als eerbetoon vernoemd zijn naar Henrietta Swan Leavitt: asteroïde 5383 Leavitt, de krater Leavitt op de maan.
Cecilia Payne-Gaposchkin (1900-1979)
- Land: geboren in het Verenigd Koninkrijk, actief in de Verenigde Staten
- Noemenswaardige ontdekking: samenstelling van sterren
Cecilia Payne raakte geïnteresseerd in de astronomie nadat ze een lezing bijwoonde van Arthur Eddington, die Albert Einsteins relativiteitstheorie had bevestigd tijdens een zonsverduistering. Nadat ze afstudeerde aan de universiteit van Cambridge verhuisde ze naar de Verenigde Staten, omdat ze het idee had dat ze daar meer carrièremogelijkheden zou hebben dan in het Verenigd Koninkrijk.
In 1925 presenteerde Cecilia haar proefschrift waarin ze poneerde dat sterren, waaronder onze zon, hoofdzakelijk bestonden uit waterstof en helium. Deze baanbrekende ontdekking werd in eerste instantie afgewezen: de meeste wetenschappers toentertijd geloofden dat de zon uit dezelfde elementen als de aarde bestond. Uiteindelijk werd haar ontdekking erkend: ze kreeg meerdere prijzen en werd de eerste vrouwelijke professor aan de Harvard-universiteit.
Objecten die als eerbetoon vernoemd zijn naar Cecilia Payne-Gaposchkin: asteroïde 2039 Payne-Gaposchkin, Payne-Gaposchkin Patera (vulkaan) op Venus.
Vera Rubin (1928-2016)
- Land: Verenigde Staten
- Noemenswaardige ontdekking: bewijs voor donkere materie
Een van de onderwerpen van Vera Rubins onderzoek was de draaiing van spiraalvormige sterrenstelsels. Het viel haar op dat de sterren aan de buitenste randen van een sterrenstelsel net zo snel bewogen als de sterren in de buurt van het midden van dat stelsel. Dit was opmerkelijk, omdat astronomen in die tijd geloofden dat hoe verder een ster verwijderd was van het middelpunt van een sterrenstelsel, hoe langzamer de snelheid zou zijn waarmee die ster een baan in het sterrenstelsel beschreef. De waarneming van Vera Rubin betekende dat de buitenste regionen van sterrenstelsels grote hoeveelheden onzichtbare materie bevatten die in een snelle baan bewegende sterren op hun plek hielden.
Daarom concludeerde Vera Rubin dat ongeveer 90% van de massa in sterrenstelsels bestaat uit onzichtbare donkere materie. Ze was niet de eerste die het concept van donkere materie voorstelde. Het was al eerder geïntroduceerd door de Zwitserse astronoom Fritz Zwicky, maar dat werd niet serieus genomen door wetenschappers. De berekeningen van Vera Rubin hielpen bewijzen dat Zwicky's theorie juist was.
Objecten die als eerbetoon vernoemd zijn naar Vera Rubin: asteroïde 5726 Rubin, bergkam Vera Rubin op Mars.
Andrea Mia Ghez (geboren in 1965)
- Land: Verenigde Staten
- Noemenswaardige ontdekking: een zwart gat in het midden van onze melkweg
De nadruk van Andrea Ghez’ wetenschappelijk onderzoek heeft altijd op het midden van onze melkweg gelegen. Met behulp van de telescopen van het W. M. Keck Observatory slaagde ze erin om afzonderlijke sterren rond het centrum van de melkweg te observeren en hun baan te berekenen. Daarna gebruikten zij en haar collega's de baan van de sterren om aan te tonen dat ze rond een object bewogen dat zeer klein was (met een diameter van 60 miljoen km) maar dat een massa had van 4 miljoen keer de massa van onze zon. Van alle objecten die wij kennen, zou alleen een zwart gat dit soort eigenschappen kunnen hebben.
Voor haar ontdekking van een zwart gat in het midden van de melkweg ontvang Andrea Ghez in 2020 een Nobelprijs voor Natuurkunde. Ze was de vierde vrouw in de geschiedenis die deze eer ten deel viel.
Deel dit artikel met je vrienden als je het leuk vond! En laat ons in de opmerkingen op sociale media weten welke andere vrouwen in de astronomie je graag nog meer op onze lijst wil zien. We wensen je een heldere hemel en veel plezier met observeren!
