De nachtelijke hemel in juni: de mooiste sterrenbeelden van de maand
Juni is een geweldige maand om te gaan sterrenkijken! In deze gids vind je een lijst met sterrenbeelden die in juni zichtbaar zijn, samen met tips om ze te herkennen. We hebben helderheidsbeoordelingen, mythologie en stapsgewijze instructies opgenomen om je te helpen elk sterrenbeeld te vinden aan de hand van herkenbare patronen of heldere sterren. Voor nog makkelijker sterrenkijken kun je de gratis Star Walk 2 app gebruiken om elk sterrenbeeld direct te lokaliseren.
Inhoud
Lijst van juni-sterrenbeelden
Voor deze reeks artikelen over de beste sterrenbeelden van de maand hebben we de 88 officieel erkende sterrenbeelden onderverdeeld per maand, gebaseerd op wanneer ze het hoogst aan de avondhemel staan. Dit betekent echter niet dat een sterrenbeeld de volgende maand volledig verdwijnt; het staat dan gewoon iets lager aan de hemel.
Om de onderstaande sterrenbeelden te zien, begin je je observaties rond 22:00 uur lokale tijd. Omdat het zomer is op het noordelijk halfrond, kan het zijn dat je op sommige plaatsen iets langer moet wachten tot het donker genoeg is.
De exacte positie van elk sterrenbeeld hangt af van je locatie en het tijdstip waarop je observeert. De meeste van deze sterrenbeelden zijn zichtbaar vanaf beide halfronden — in de sectie “Zichtbaar vanaf” hebben we de breedtegraden opgenomen waar je elk sterrenbeeld kunt zien.
De eenvoudigste manier om een ster of sterrenbeeld te vinden is met de gratis Star Walk 2 app. Maar we geven ook stapsgewijze instructies met behulp van opvallende sterren en patronen als startpunt, zodat je ze handmatig kunt opsporen.
Sterrenbeelden zijn gerangschikt op hoe opvallend ze aan de hemel verschijnen — van de helderste tot de zwakste:
- ☆☆☆: een sterrenbeeld is zeer helder en makkelijk te zien.
- ☆☆: een sterrenbeeld is redelijk helder en te zien met enige moeite.
- ☆: je hebt mogelijk een verrekijker nodig om het sterrenbeeld te zien.
Boötes
- Helderheid: ☆☆☆
- Zichtbaar vanaf: 90°N tot 50°Z
- Helderste ster: Arcturus (mag -0,05)
- Beste deep-skyobject: NGC 5466 (mag 9,1)
Mythologie
Volgens de Griekse mythologie zijn Boötes en Grote Beer eigenlijk een moeder en zoon, voorgesteld als Arcas en Callisto. Callisto, de dochter van koning Lycaon van Arcadië, werd geliefd door Zeus en baarde Arcas. Ze liet haar kind achter bij haar vader, die hem opvoedde als zijn eigen zoon.
Enige tijd later probeerde koning Lycaon te bewijzen dat Zeus niet alwetend was. Hij serveerde Arcas als maaltijd aan Zeus. Zeus doorzag het bedrog, sloeg de zonen van Lycaon met bliksem en veranderde de koning in een wolf. Vervolgens bracht hij Arcas weer tot leven.
Uit jaloezie op Zeus' ontrouw veranderde zijn vrouw Hera Callisto in een beer. Callisto zwierf jarenlang alleen door de bossen. Toen Arcas volwassen werd en jager werd, ontmoette hij deze beer. Niet wetende dat het zijn moeder was, begon hij haar te achtervolgen. Callisto verschool zich in een heilige tempel, en Arcas durfde haar daar niet te volgen.
Om hen beiden te sparen van een tragisch lot, plaatste Zeus hen aan de nachtelijke hemel. Callisto werd Grote Beer (Ursa Major) en Arcas werd Boötes (de Ossenhoeder). Sindsdien waken ze voor altijd over elkaar tussen de sterren.
Hoe Boötes aan de hemel te vinden
Op het noordelijk halfrond staat Boötes in juni recht boven je hoofd. Begin met het zoeken naar het steelpannetje van de Grote Beer, een asterisme in het sterrenbeeld Ursa Major. Volg de kromming van de steel naar het zuiden. Deze boog leidt je naar Arcturus (mag -0,05), een heldere oranje ster. Als je Arcturus hebt gevonden, kijk dan net erboven voor een vliegerachtig patroon van sterren — dat is het sterrenbeeld Boötes.
Een ander handig herkenningspunt is Corona Borealis, een kleine boog van sterren ten oosten van Boötes. Het lijkt op een zijwaartse “C” of een glimlachende mond, alsof de sterren naar je glimlachen. 😊
Op het zuidelijk halfrond is Ursa Major rond deze tijd van het jaar meestal niet zichtbaar, dus kijk in plaats daarvan naar de noordelijke horizon en zoek naar een heldere oranje ster laag aan de hemel — dat is Arcturus. Het vliegerachtige patroon daaronder is het sterrenbeeld Boötes.
Helaas glimlacht Corona Borealis je vanuit deze breedtegraden niet toe. Hier lijkt het meer op een verdrietig gezicht. 😢
Ursa Minor
- Helderheid: ☆☆☆
- Zichtbaar vanaf: 90°N tot 10°Z
- Helderste ster: Polaris (mag 2,0)
- Beste deep-skyobject: Ursa Minor Dwarf (mag 11,9)
Mythologie
In een Griekse mythe vertegenwoordigt Ursa Minor Ida, de nimf die hielp om baby Zeus groot te brengen op het eiland Kreta. Ze deed dit samen met Adrasteia, die wordt weergegeven door het grotere sterrenbeeld Ursa Major.
Interessant genoeg is er nog een andere Griekse mythe over Ursa Minor, die een iets andere versie is van de Boötes-mythe. In dat verhaal verandert Zeus Arcas in Ursa Minor (“kleine beer” in het Latijn) in plaats van Boötes. Toch is de versie met Boötes populairder.
Hoe Ursa Minor aan de hemel te vinden
Op het noordelijk halfrond is Ursa Minor circumpolair, wat betekent dat het sterrenbeeld de hele nacht zichtbaar is en nooit ondergaat. Juni is echter de beste tijd om dit sterrenbeeld goed te bekijken. De opvallendste ster in dit sterrenbeeld is Polaris (mag 2,0), de Poolster. Polaris blijft vrijwel stil aan de hemel staan, terwijl de andere sterren eromheen lijken te draaien doordat de aarde roteert.
De sterren van Ursa Minor vormen een klein steelpannetje, met Polaris aan het uiteinde van de steel. Het lijkt op een miniatuurversie van de Grote Beer, en buigt naar het zuiden vanaf Polaris.
Om Ursa Minor te vinden, begin je met het zoeken naar de Grote Beer in het sterrenbeeld Ursa Major. Kijk naar het 'bakje' van het steelpannetje en zoek de twee sterren aan de buitenrand — Dubhe (mag 1,8) en Merak (mag 2,0). Teken een denkbeeldige lijn door deze twee sterren en verleng die noordwaarts aan de hemel. De volgende heldere ster op die lijn is Polaris.
Je kunt ook Cassiopeia, het W-vormige sterrenbeeld, gebruiken om Polaris te vinden. Trek een lijn vanaf de middelste ster van de “W” richting het zuidwesten — de volgende heldere ster op die lijn is Polaris.
Op het zuidelijk halfrond is Ursa Minor niet zichtbaar vanuit de meeste locaties. Het kan alleen heel laag aan de noordelijke horizon worden gezien vanaf plaatsen dicht bij de evenaar, zoals Jakarta, Indonesië (6°Z) of Manaus, Brazilië (3°Z).
Lupus
- Helderheid: ☆☆
- Zichtbaar vanaf: 35°N tot 90°Z
- Helderste ster: Uridim (mag 2,3)
- Beste deep-skyobjecten: NGC 5882 (mag 6,5), NGC 5986 (mag 8,0), Retina-nevel (mag 10,9)
Mythologie
In de Griekse mythologie wordt Lupus (Latijn voor “wolf”) soms in verband gebracht met koning Lycaon van Arcadië, bekend uit de mythe van Boötes. Volgens het verhaal serveerde Lycaon een maaltijd aan Zeus die gemaakt was van het vlees van zijn eigen zoon, Arcas. Walgend en woedend veranderde Zeus Lycaon in een wolf en wierp hem aan de hemel, waar hij het sterrenbeeld Lupus werd.
Hoe Lupus aan de hemel te vinden
Op het noordelijk halfrond moet je behoorlijk ver naar het zuiden zijn — ongeveer ter hoogte van Florida of lager — om het volledige Lupus-sterrenbeeld te kunnen zien. Bijvoorbeeld, vanuit New York komt alleen het bovenste deel of de “kop” van Lupus net boven de zuidelijke horizon uit op juni-avonden.
Op het zuidelijk halfrond is Lupus veel eenvoudiger te zien. Rond 22:00 uur in juni staat het bijna recht boven je hoofd. De sterren zijn echter vrij zwak, dus het is handig om eerst helderdere naburige sterrenbeelden te vinden:
- Begin met Schorpioen en de helderrode ster Antares (mag 1,0), die ook bijna recht boven je aan de hemel staat.
- Zoek vervolgens Centaurus. Teken een denkbeeldige lijn zuidwestwaarts vanuit Antares om Alpha Centauri (mag -0,3) te vinden, de helderste ster in die richting.
Tussen Schorpioen en Centaurus bevindt zich een relatief donker stuk hemel — daar liggen Lupus en Norma. Lupus is degene met de helderdere sterren en ligt iets noordelijker dan Norma.
Libra
- Helderheid: ☆☆
- Zichtbaar vanaf: 65°N tot 90°Z
- Helderste ster: Zubeneschamali (mag 2,6)
- Beste deep-skyobject: NGC 5897 (mag 8,5)
Mythologie
Libra, Latijn voor “weegschaal”, is een van de 12 dierenriemsterrenbeelden — en het enige dat is vernoemd naar een object in plaats van een dier of mythisch figuur.
In de Griekse mythologie worden de weegschalen vaak gekoppeld aan Themis, de godin van goddelijke wet en orde. Themis, een Titanide, werd gezien als symbool van rechtvaardigheid en balans. Een andere figuur die met Libra wordt geassocieerd is Astraea, de dochter van Themis en Zeus. Astraea stond voor zuiverheid en gerechtigheid, en tijdens het Gouden Tijdperk leefde ze onder de mensen. Maar toen de mensheid corrupt werd, verliet ze de aarde en steeg op naar de hemel, waar ze het sterrenbeeld Maagd werd.
Hoe Libra aan de hemel te vinden
Libra is een groot sterrenbeeld, maar de sterren zijn relatief zwak. Om het goed te kunnen zien, is het het beste om naar een plek te gaan met weinig lichtvervuiling.
Op het noordelijk halfrond staat Libra in juni vrij hoog boven de zuidelijke horizon. Begin met het zoeken naar Antares (mag 1,0), de helderrode ster in het sterrenbeeld Schorpioen, laag in het zuidoosten. Kijk vervolgens iets hoger en naar het westen om Spica (mag 0,9) te vinden, de helderste ster in Maagd. Libra ligt tussen deze twee heldere sterren in.
Op het zuidelijk halfrond staat Libra bijna recht boven je hoofd aan de avondhemel in juni. Kijk hoog boven de noordelijke horizon om Antares te vinden. Kijk vervolgens westwaarts en iets lager om Spica te zien. Libra ligt ertussenin.
Omdat Libra een van de dierenriemsterrenbeelden is, passeren de Zon en de Maan er soms doorheen. In juni 2025 zal de voor meer dan 90% verlichte Maan op 7 en 8 juni in Libra staan, wat deze nachten een uitstekend moment maakt om het sterrenbeeld te vinden met de Maan als gids.
Circinus
- Helderheid: ☆
- Zichtbaar vanaf: 20°N tot 90°Z
- Helderste ster: Xami (mag 3,2)
- Beste deep-skyobjecten: NGC 5823 (mag 7,9), Pismis 20 (mag 7,8)
Mythologie
Er zijn geen bekende mythen verbonden aan het sterrenbeeld Circinus. Het werd in 1756 voor het eerst gedefinieerd door de Franse astronoom Nicolas-Louis de Lacaille. De naam komt uit het Latijn en betekent "passer", verwijzend naar het tekengereedschap voor het trekken van cirkels — niet te verwarren met Pyxis, een apart sterrenbeeld dat een zeemanskomepas voorstelt.
Hoe Circinus aan de hemel te vinden
Circinus is een klein en zwak sterrenbeeld, waarvan de helderste ster slechts magnitude 3 bereikt. Ondanks de zwakke sterren is het toch makkelijk te vinden dankzij de nabijheid van Alpha Centauri, een van de helderste sterren aan de nachtelijke hemel (mag -0,3).
Op het noordelijk halfrond is Circinus alleen zichtbaar vanaf breedtes ten zuiden van 20°N — plaatsen zoals India, Thailand, Vietnam en de Filipijnen. Kijk laag boven de zuidelijke horizon op een heldere nacht. Zoek eerst Alpha Centauri, en kijk dan net ten oosten ervan voor drie zwakke sterren die samen een soort pincet vormen — dat is Circinus.
Op het zuidelijk halfrond is Circinus veel makkelijker te zien. Kijk hoog boven de zuidelijke horizon om Alpha Centauri te vinden, en kijk dan oostwaarts om de langwerpige driehoek van sterren te zien die Circinus vormen.
Sterrenbeelden zichtbaar in juni: conclusie
Juninachten bieden volop sterrenbeelden om van te genieten — van helder en makkelijk te vinden zoals Boötes tot zwak en uitdagend zoals Circinus. Met deze gids weet je waar je moet kijken, hoe je elk sterrenbeeld kunt vinden en wat ze bijzonder maakt. Of je nu Star Walk 2 gebruikt of ze op eigen houtje zoekt, de nachtelijke hemel zit vol verhalen die wachten om ontdekt te worden.
Wil je jezelf uitdagen en meer heldere sterren vinden met alleen je kennis van de hemel? Bekijk dan deze infographic over 15 sterren die iedereen kan vinden.
