De grote samenstand: Jupiter en Saturnus lijken het dichtst bij elkaar te staan sinds 1623

Eind 2020 lijken Jupiter en Saturnus het dichtst bij elkaar te staan sinds 1623. Hier is alles wat je moet weten over deze ‘once-in-a-lifetime’ gebeurtenis.

Staan Jupiter en Saturnus echt zo dicht bij elkaar?

Voor wat betreft afstand in de ruimte — nee. Op de dag van hun grote samenstand, die toevallig ook de dag van de december-zonnewende is, staat Saturnus ongeveer twee keer zo ver van de aarde als Jupiter.

Voor de waarnemers op aarde — ja. Het zal de dichtste samenstand van Jupiter en Saturnus zijn die de meesten van ons ooit zullen zien. In december staan de twee planeten maar 0,1 graad uit elkaar en lijken ze één heldere ster te zijn.

Wat is de grote samenstand van 2020?

Vanaf de aarde gezien lijken de twee gasreuzen elke 20 jaar dicht bij elkaar te staan. Dit fenomeen wordt de “grote samenstand” genoemd. Dit jaar is de visuele afstand tussen Jupiter en Saturnus het kleinst van de afgelopen 400 jaar.

Eerder vond een dergelijke nauwe samenstand op 16 juli 1623 plaats — slechts 14 jaar nadat de eerste telescoop was uitgevonden. Op dat ogenblik stonden de gasreuzen heel dicht bij de zon (13 graden ten oosten van de reuzenster) en veel mensen zullen het dus nauwelijks hebben gezien. De laatste samenstand die net zo waarneembaar was, vond op 4 maart 1226 plaats.

Wanneer en hoe kun je deze grote samenstand zien?

De grote samenstand van 2020 vindt plaats op 21 december om 13:22 GMT. Op dat moment staan de planeten in het sterrenbeeld Steenbok: de heldere Jupiter schijnt met een magnitude van -2,0 en de aanzienlijk zwakkere Saturnus heeft een magnitude van 0,6.

Hoewel het hoogtepunt het exacte moment van de samenstand is, kun je nu al beginnen met waarnemen om te zien of je de kleiner wordende scheiding van de twee gasreuzen kunt zien. Zelfs na 21 december blijven ze behoorlijk dicht bij elkaar en eind 2020 hebben ze nog steeds slechts een visuele afstand van ongeveer 1 graad uit elkaar.

Als je met het blote oog kijkt, zullen de planeten op het eerste gezicht als één geheel lijken te schijnen. Gebruik een verrekijker om ze afzonderlijk in hetzelfde gezichtsveld te zien. Om de planeten en mogelijk de manen van Jupiter goed te kunnen zien, heb je een 200mm telescoop nodig. Maak je geen zorgen als het weer niet gunstig is of het felle stadslicht je waarneming bemoeilijkt. Gebruik Star Walk 2 om deze opmerkelijke gebeurtenis niet te missen. Stel een melding in, zoek de planeten in de app en activeer de AR-modus om de hemel in real-time op je scherm te zien.

Wanneer is de volgende grote samenstand?

De volgende grote samenstanden na 2020 zijn in 2040 en 2060. De minimale visuele scheiding tussen Jupiter en Saturnus tijdens deze gebeurtenissen is echter 1,1 graad, wat 11 keer meer is dan in 2020.

Als wij zeggen dat de samenstand van 2020 uitzonderlijk dicht bij elkaar is, dan menen we dat ook. Gedurende duizend jaar, van 1600 tot 2599, zijn er maar zes grote samenstanden waarbij de minimale scheiding van Jupiter en Saturnus minder dan 0,2 graad is: 1623, 1683, 2020, 2080, 2417 en 2477.

Blijf ons volgen om op de hoogte te blijven van de meest opmerkelijke astronomische gebeurtenissen! Wij wensen je een heldere hemel en veel plezier bij het sterrenkijken.