Galileïsche manen: een complete gids voor de vier grootste manen van Jupiter
In 1610 deed Galileo een ontdekking die onze kijk op het universum voorgoed veranderde: hij vond vier manen die om Jupiter draaiden, wat bewees dat niet alles om de Aarde draait. Ze deden hem denken aan een miniatuurversie van het zonnestelsel — en inderdaad, deze vier manen zijn als volwaardige planeten. Lees verder om te ontdekken wat elke maan uniek maakt — en begin je reis door het Joviaanse systeem met de app Sky Tonight!
Inhoud
- Hoeveel manen heeft Jupiter?
- Wie ontdekte de vier grootste manen van Jupiter?
- lo: de "beschimmelde pizza"
- Europa: potentieel bewoonbare wereld
- Ganymedes: de grootste maan in het zonnestelsel
- Callisto: Het Walhalla is hier
- Veelgestelde vragen
- Conclusie: Galileïsche manen
Hoeveel manen heeft Jupiter?
Tot nu toe zijn er 95 manen van Jupiter ontdekt; astronomen kunnen er in de toekomst nog meer vinden. Slechts 53 van deze manen hebben een naam. De meeste zijn klein, minder dan 10 kilometer in diameter, en werden ontdekt tussen de jaren 70 en 90 door automatische ruimtemissies. De eerste vier ontdekte Joviaanse manen werden echter al in de 17e eeuw waargenomen met een zelfgemaakt telescoopje. Ze heten (in volgorde van grootte): Ganymedes, Callisto, Io en Europa.
Wie ontdekte de vier grootste manen van Jupiter?
De vier grootste manen van Jupiter werden in 1610 ontdekt door de Italiaanse astronoom Galileo Galilei – daarom worden ze ook wel de Galileïsche manen genoemd. In eerste instantie kon hij lo en Europa niet scheiden en zag hij drie objecten in plaats van vier. Bovendien dacht hij dat ze vaste sterren waren. Pas later merkte hij dat ze niet stilstonden maar om Jupiter cirkelden.
Galileo 's ontdekking was revolutionair. Het onthulde dat niet alle hemellichamen rond de aarde draaien, in tegenstelling tot de geocentrische theorie die toen werd gebruikt. Bovendien toonde hij het belang aan van een telescoop voor astronomische waarnemingen: Galileo kon de Joviaanse satellieten pas zien toen hij het ontwerp van zijn zelfgemaakte telescoop verbeterde.
Aanvankelijk noemde Galileo de manen "Cosimo 's sterren" (later – "Mediciaanse sterren") naar zijn beschermheer Cosimo Medici. In zijn notitieboeken verwees hij naar de manen als Jupiter I (Io), Jupiter II (Europa), Jupiter III (Ganymedes) en Jupiter IV (Callisto). De namen die we nu gebruiken, werden gekozen door de astronoom Simon Marius, die de manen bijna tegelijkertijd met Galileo ontdekte en besloot ze naar de Griekse mythologische karakters te vernoemen. Laten we eens kijken welke manen voor het eerst werden gezien in de buurt van Jupiter.
lo: de "beschimmelde pizza"
- Massa: 0,015 aarde
- Diameter: 3660 km
- Equatoriale omtrek: 11.445,5 km
- Omloopsnelheid: 17.334 km/s
- Oppervlaktetemperatuur: -183 °C tot -143 °C (-297 °F tot -225 °F)
- Schijnbare magnitude: 5.02
- Genoemd naar: priesteres van Hera, Zeus ’minnaar
Toen de Voyager-wetenschappers lo voor het eerst zagen, beschreven ze het als een 'beschimmelde pizza'. Wat veroorzaakt het ongewone uiterlijk van de maan? Io is het geologisch actiefste object in het zonnestelsel - het bevat meer dan 400 vulkanen. Io 's silicaat oppervlak is bedekt met zwaveldioxide ijs, donkere stippen van uitbarstende vulkanen en lavastromen. Daarom zien we zwarte, witte, oranje, gele en groene vlekken op lo.
Die vlekken laten Io eruitzien als een kaaspizza — maar wat met andere hemelobjecten? Bekijk door AI gegenereerde afbeeldingen van heerlijke gerechten en probeer te raden welk ruimteobject elk beeld voorstelt! Kun jij ze allemaal goed matchen?
Europa: potentieel bewoonbare wereld
- Massa: 0,008 aarde
- Diameter: 3122 km
- Equatoriale omtrek: 9807 km
- Omloopsnelheid: 13.743,36 m/s
- Oppervlaktetemperatuur: -223 °C tot -148 °C (-369 °F tot -234 °F)
- Schijnbare magnitude: 5.29
- Genoemd naar: Fenicische edelvrouw, Zeus ’minnaar
Europa is de kleinste en gladste van de Galileïsche manen. Hij valt op doordat hij mogelijk een oceaan van water heeft onder zijn 15 kilometer dikke ijslaag. Als het waar is, kan deze oceaan twee keer zoveel vloeibaar water bevatten als alle oceanen van de aarde samen. Belangrijker is dat het geschikte omstandigheden zou kunnen hebben om buitenaards leven te laten ontstaan, waardoor Europa een goed studieobject is voor astrobiologen.
Welke andere objecten in het zonnestelsel zijn mogelijk bewoonbaar? En hoe groot is de kans dat we niet alleen zijn in het universum? Ontdek de mogelijkheden in onze infographic!
Ganymedes: de grootste maan in het zonnestelsel
- Massa: 0,025 aarde
- Diameter: 5268 km
- Equatoriale omtrek: 16,532 km
- Omloopsnelheid: 10.880 km/s
- Oppervlaktetemperatuur: -203 °C tot -121 °C (-333 °F tot -186 °F)
- Schijnbare magnitude: 4.61
- Genoemd naar: Zeus ’bekerdrager
Ganymedes lijkt op de maan van de aarde maar is 1,5 keer groter (zo zou het eruit zien als Ganymedes om de aarde zou draaien). Hij is groot genoeg om de enige maan te zijn met een eigen magnetisch veld. Er wordt ook gedacht dat Ganymedes een zoute ondergrondse oceaan heeft, wat zou kunnen betekenen dat de maan levende organismen herbergt.
Callisto: Het Walhalla is hier
- Massa: 0,018 aarde
- Diameter: 4821 km
- Equatoriale omtrek: 15,144 km
- Omloopsnelheid: 8,204 km/s
- Oppervlaktetemperatuur: -193 °C tot -108 °C (-315 °F tot -162 °F)
- Schijnbare magnitude: 5,65
- Genoemd naar: een nimf, Zeus ’minnaar
Callisto is het object met de meeste kraters in het zonnestelsel. Een van de grootste kraters is vernoemd naar Walhalla – de majestueuze zaal voor de dode krijgers om te rusten in het hiernamaals. Callisto werd beschouwd als "saai", omdat het geen vulkanische of tektonische activiteit vertoonde. Maar in de jaren '90 bleek uit gegevens verzameld door NASA's ruimtevaartuigen dat er een oceaan onder zijn oppervlak zou kunnen zijn. Sindsdien staat Callisto ook op de lijst van potentieel bewoonbare werelden.
Veelgestelde vragen
Hoe zijn de Galileïsche manen ontstaan?
Wetenschappers denken dat de vier grootste manen van Jupiter zijn gevormd uit de schijf van materiaal die overbleef na de vorming van Jupiter zelf. Net als de andere planeten in het zonnestelsel is Jupiter ontstaan uit een schijf van gas en stof rond de jonge Zon.
Toen Jupiter eenmaal gevormd was, begon het resterende materiaal in zijn baan samen te klonteren en te groeien. Uiteindelijk ontstonden daaruit de grootste manen van Jupiter: de Galileïsche manen. Deze manen zijn waarschijnlijk ongeveer 4,5 miljard jaar oud — net zo oud als het zonnestelsel zelf.
Waarom heeft Jupiter zoveel manen?
Jupiter is enorm – hij is twee keer zo zwaar als alle andere planeten van het zonnestelsel samen. Daardoor is zijn zwaartekrachtveld sterk genoeg om tot 95 manen aan te trekken.
Hoewel Jupiter beroemd is om zijn vele manen, heeft hij niet het record. De echte koning van de manen is Saturnus, met meer dan 200 manen! Wil je meer verbazingwekkende feiten leren over de planeet met ringen? Doe onze quiz!
Kan ik de manen van Jupiter zien?
Ja, maar ze zijn vrijwel onmogelijk met het blote oog te zien. Gebruik liever moderne verrekijkers, die optisch veel beter zijn dan Galileo’s zelfgemaakte telescoop. Gebruik de app Sky Tonight om ze aan de hemel te vinden: open de app en typ de naam van een maan in de zoekbalk.
Heb je geen verrekijker? Je kunt de Galileïsche manen toch van dichtbij verkennen met de app Solar Walk 2. Daar kun je hun posities in realtime bekijken, hun oppervlak bestuderen, hun formaat vergelijken met Jupiter en allerlei leuke weetjes ontdekken over elke maan.
Hebben de manen van Jupiter een atmosfeer?
Io heeft een atmosfeer die voornamelijk bestaat uit zwaveldioxide. Callisto 's atmosfeer bestaat uit kooldioxide. Zowel Europa als Ganymedes hebben een zuurstofatmosfeer, maar deze is te zwak voor ons om te ademen.
Kunnen we de manen van Jupiter koloniseren?
Het Joviaanse stelsel is in het algemeen niet ideaal voor kolonisatie, vooral vanwege de hevige straling. Na een paar dagen op Europa doorgebracht te hebben, kun je bijvoorbeeld een dodelijke dosis straling krijgen. Maar van alle manen van Jupiter heeft Callisto het minst last van straling en wordt beschouwd als de meest waarschijnlijke plaats voor het bouwen van een menselijke basis.
Is het water op Europa drinkbaar?
Niemand heeft het nog gedronken, maar het smaakt waarschijnlijk naar water in de oceanen van de aarde als gevolg van chemische reacties met de rotsen. Helaas betekent dit dat het te zout is om te drinken.
Conclusie: Galileïsche manen
De vier grootste manen van Jupiter — Io, Europa, Ganymedes en Callisto — zijn niet zomaar lichtpuntjes aan de hemel. Het zijn fascinerende werelden, elk met een eigen verhaal. Van vulkanische landschappen tot verborgen oceanen: deze manen hebben je veel te bieden.
Klaar om ze met eigen ogen te zien? Download de app Sky Tonight en begin vandaag nog aan je reis langs Jupiters ongelooflijke manen!
Wil je nog meer verrassende feiten leren over Jupiter, de grootste planeet van het zonnestelsel? Doe dan onze speciale quiz!
